Azad rayonlarda yaşıl enerji istehsalı “ekoloji inqilabın” mühüm mərhələsidir...
Ətraf mühitin, ekologiyanın mühafizəsi, ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması günün ən aktual məsələsidir və qlobal miqyasda diqqət mərkəzindədir. Bütün dünya üçün əslində, ekologiyanın, ətraf mühitin, təbiətin mühafizəsi ən vacib məsələ olaraq qəbul olunmalı, ətraf mühitin çirkləndirilməsinin minimuna endirilməsi ön planda durmalıdır.
Çünki ekoloji məsələ, ekoloji tarazlıq təkcə bir ölkə üçün deyil, bütövlükdə dünya ölkələrinin hamısı üçün eyni dərəcədə maraqlıdır. Ona görə eyni dərəcədə maraqlıdır ki, ekoloji tarazlığın pozulması dünya ölkələrinə eyni dərəcədə mənfi təsirlər vəd edir və bunun maksimum dərəcədə qarşısının alınması ən vacib məsələ olaraq qəbul edilməkdədir.
Elə etmək lazımdır ki, çirklənmə minimum həddə olsun, ekoloji tarazlığın pozulması üçün şərait yaranmasın
Cəmiyyət inkişaf etdikcə, yeni-yeni texnologiyalar tətbiq edildikcə, sənaye, istehsal genişləndikcə tullantıların da miqdarı artıq. Günü-gündən daha çox təbii resurslardan istifadəyə tələbat və maraq artır. Bununla belə, istər tullantıların miqdarının azaldılması, istər resurslardan səmərəli istifadə, istərsə də çirklənmənin miqdarının minimuna endirilməsi mümkündür. Əgər gələcək nəsillərin də təbii ehtiyatlardan faydalanmasını istəyiriksə, mütləq həmin ehtiyatların səmərəli şəkilə istifadəsi ön planda olmalıdır. İnsanlar təbii ehtiyatlardan istifadə edərkən, həmin ehtiyatların gələcək nəsillər üçün də qorunub saxlanılmasını nəzərdən qaçırmamalıdırlar. Eləcə də, təbii ehtiyatlardan istifadə etdikdə elə bir şəkildə davranmaq tələb olunur ki, təbiətə atılan tullantılar, bir sözlə, çirklənmə minimum həddə olsun və ekologiyanın korlanması, ekoloji tarazlığın pozulması üçün şərait yaranmasın.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda 28 su elektrik stansiyası tikiləcək
Bütün bu deyilənlərin fonunda, Azərbaycan dövlətinin ekoloji siyasətinin əsasını da məhz ətraf mühitin, ekologiyanın qorunması, tullantıların miqdarının minimuma endirilməsi, çirklənmənin tamamilə qarşısının alınması, ətraf mühitin mümkün qədər, bacardıqca sağlamlaşdırılması təşkil edir. Buna ən bariz nümunələrdən biri işğaldan azad edilən ərazilərdə “yaşıl enerji” layihələrinin həyata keçirilməsidir. Məlum olduğu kimi, yerli su ehtiyatlarımızın 25 faizə qədəri Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda formalaşır. Bu da həmin iqtisadi rayonlarda su-elektrik stansiyalarının tikilməsi və işləməsi üçün geniş imkan yaradır. 44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan Qələbədən sonra görülən işlər deməyə imkan verir ki, bu sahədə də qarşıya qoyulan vəzifələr yerinə yetiriləcək. Prezident İlham Əliyevin regionun "yaşıl enerji" zonası barədə qəti mövqeyinin nəticəsi kimi ölkə enerjisistemi tarixində ilk dəfə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur regionları mövcud su-elektrik stansiyaları hesabına ilin bütün fəsillərində xalis sıfır karbon emissiyalı bölgəyə çevrilib. Burada elektrik enerjisi tələbatı tam həcmdə "yaşıl enerji" hesabına həyata keçirilir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda indiyədək ümumi gücü 270 MVt olan 32 su-elektrik stansiyası istismara verilib və 492 milyon kilovat-saat sıfır emissiyalı elektrik enerjisi istehsal edilib. Bununla da 110 milyon kubmetr təbii qaza qənaət olunub, 200 min ton karbon emissiyasının atmosferə atılmasının qarşısı alınıb. Bundan başqa, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda 28 su elektrik stansiyası tikiləcək. Digər tərəfdən, bu ilin 10 ayında Azərbaycanda “yaşıl enerji” istehsalı 80 faizdən çox artıb. Həmçinin, Azərbaycanda günəş enerjisi istehsalı 9 dəfə artıb. COP29 çərçivəsində "Clean Energy Cəbrayıl" MMC və "Baku Steel Company" arasında günəş enerjisi təchizatı haqqında Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Cəbrayılın Soltanlı kəndində ərsəyə gətiriləcək layihə 100 MVt gücündə günəş enerji stansiyalarının inşasını əhatə edir və hər biri 50 MVt olmaqla iki hissədən ibarətdir: Şəms və Üfüq günəş elektrik stansiyaları. İstehsal olunan günəş enerjisi, yerli sənaye müəssisələrinin enerji ehtiyaclarını qarşılamaq məqsədini daşıyır. Hər iki günəş stansiyasından əldə edilən enerji digər istifadəçilərlə birlikdə "Baku Steel Company"yə tədarük ediləcək. Eyni zamanda, Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə Füzuli rayonunun inzibati ərazisində dövlət mülkiyyətinə aid torpaq sahəsinin bərpa olunan enerji mənbələrinin ərazisi kimi müəyyən edilib. Bütün bunlar ölkədə ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsinə, o cümlədən “yaşıl enerji” sahəsinin inkişafına necə ciddi önəm verilməsinin göstəricisidir.
Kəlbəcərlə Laçın həm də böyük külək enerjisi potensialına malikdir
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazov hesab edir ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda həyata keçirilən “yaşıl enerji” layihələri olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edir: “Əvvəla, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda böyük “yaşıl enerji” potensialı var. Azərbaycanın təkcə su ehtiyatlarının 25 faizi həmin regionun payına düşür. Kəlbəcər, Laçın və Zəngilan rayonları ərazilərində iti sürətlə axan dağ çayları var ki, bu da onlar üzərində kiçik su elektrik stansiyaları tikməyə imkan verir. Məlum olduğu kimi, bununla bağlı da sistemli layihələr həyata keçirilir. Bu isə mərhələli şəkildə Azərbaycanda istehsal edilən elektrik enejisində “yaşıl eneri”nin payının artmasına gətirib çıxaracaq. Bundan başqa, Kəlbəcərlə Laçın həm də böyük külək enerjisi potensialına malikdir. Həmin potensialdan istifadə gündəmdədir. Digər tərəfdən, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun aran hissələri böyük günəş enerjisi potensialına malikdir. Bununla əlaqədar BP şirkəti Cəbrayılda günəş elektrik enerjisi stansiyası tikəcək. Bütün bunlar hələ başlanğıcdır. Əminəm ki, yaxın illərdə daha bir neçə bu kimi layihələr həyata keçiriləcək və bu da ətraf mühitin qorunmasına öz töhvəsini verəcək”.
Vidadi ORDAHALLI
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
