Yer kürəsində karbon qazının səviyyəsi 14 milyon il əvvəlki göstəriciyə çatıb
Dünyanın 16 ölkəsindən olan alimlərdən ibarət beynəlxalq konsorsium Yer kürəsi atmosferində son 66 milyon il ərzində karbon qazının (CO2) miqdarının dəyişməsini öyrənib. Məqsəd bunun gələcəkdə iqlimə necə təsir edəcəyini aşkarlamaqdır. Tədqiqatın nəticələri “Science” elmi jurnalında dərc edilib.
Hesabata əsasən, hazırda CO2-nin miqdarı qlobal miqyasda hər milyonda (ppm) 420 hissəcik təşkil edir. Sonuncu dəfə belə qatılıq təxminən 14 milyon il bundan əvvəl olub.
Mütəxəssislər müasir analitik üsulların köməyi ilə o ehtimalı təsdiqləyiblər ki, Yer kürəsi tarixində ən isti dövr təxminən 50 milyon il bundan əvvəl olub. O vaxt atmosferdə karbonun qatılığı bugünkündən 4 dəfə yüksək idi və 1600 ppm-ə çatırdı. Temperatur isə hazırkı vaxtla müqayisədə 12 dərəcə yuxarı idi.
Təqribən 4 milyon il əvvəl karbon qazının miqdarı o dərəcədə aşağı düşmüşdü ki, planetdə qütblərdə buz örtüyü əmələ gəlməyə başlamışdı. Azalma 2,5 milyon il bundan əvvəl CO2-nin miqdarı 280 ppm-ə düşərək, buz dövrləri seriyasının başlanğıcını qoyanadək davam edib.
Bu səviyyə 400 min il əvvəl, müasir insanlar yarandığı zaman qorunub saxlanılıb. Sənaye inqilabı və insanın Yer kürəsi atmosferinə irimiqyaslı təsiri başlanmayana qədər – təxminən XVII əsrin sonlarınadək sabit qalıb. Son 250 il ərzində karbon qazının qatılığı təxminən iki dəfə artıb.
Hesablamalara görə, Yer kürəsi atmosferində CO2 səviyyəsinin növbəti ikiqat artımı planetin 5-8 dərəcə Selsi istiləşməsi ilə nəticələnə bilər ki, bu da 2015-ci ildə Paris İqlim Sazişinin müəyyən etdiyi 2 dərəcə Selsi kritik səviyyəsindən 2,5-4 dəfə yüksəkdir. Bununla yanaşı, proqnozlar göstərir ki, 2100-cü ilədək karbon qazının qlobal miqdarı 700 ppm-ə yaxınlaşa bilər.
Mətləb
