Dünyanın yeni Karib böhranı - Arktikada Rusiya və NATO-nun toqquşma ehtimalı artır…
Rusiya Federasiyası Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedyev Rusiya ilə NATO arasında toqquşma ehtimalının yüksək olduğunu bildirib.
O, bununla bağlı teleqram kanalındakı səhifəsində yazıb: "Rusiya ilə NATO arasında birbaşa toqquşma ehtimalı Karib böhranından sonra heç vaxt indiki qədər yüksək olmayıb". Medvedyev bildirib ki, Karib böhranından sonra Üçüncü Dünya müharibəsinə səbəb olacaq birbaşa toqquşma təhlükəsi Rusiya ilə NATO arasında heç vaxt bu qədər real olmayıb. Qeyd edək ki, Karib böhranı və ya Kuba raket böhranı SSRİ ilə ABŞ arasında 1962-ci ilin oktyabrında yaranmış gərginliyə verilən addır. Bu gərginlik 16–28 oktyabrda ABŞ-a məxsus ballistik raketlərin İtaliya və Türkiyədə yerləşdirilməsi, həmçinin buna cavab olaraq sovet raketlərinin Kubada yerləşdirilməsi nəticəsində yaranıb.
Bu qarşıdurma “Soyuq müharibə” ərzində genişmiqyaslı nüvə müharibəsinin başlamasına yol açacaq ən yaxın münaqişə olaraq da tanınır. SSRİ-də baş verən oktyabr inqilabı ilə eyniləşdirmək məqsədilə kubalılar bu hadisəni “oktyabr böhranı” da adlandırırlar. ABŞ-da "Kuba raket böhranı" terminindən istifadə olunur. Ekspertlər analoji insidentlərin təkrarlanma ehtimalının yüksək olduğunu bildirir. Məhz belə bir vaxtda bəlli olub ki, Finlandiya Rusiyanın dənizdən, qurudan və havadan hücumlarından müdafiə üçün təcili tədbirlər görür. Finlandiyanın “Yle” qəzetinin məlumatına görə, JEF adlanan Birgə Ekspedisiya Qüvvəsi hərbi müdafiə blokunda Finlandiyanın müttəfiqləri olan Böyük Britaniya, Hollandiya, İslandiya, Latviya, Litva, Norveç, İsveç, Danimarka və Estoniya yaxın vaxtlarda regiona hərbçilər göndərəcək. Finlandiya Körfəzi gəmiləri, o cümlədən Kral Dəniz Qüvvələrinin desant gəmisi “HMS Royal Albion” və iki İsveç “Visby” sinif korveti də ərazidə yerləşdiriləcək. JEF ölkələri hərbi gəmilərin köməyi ilə Finlandiya dəniz zonasında kritik sualtı infrastruktura nəzarəti gücləndirmək niyyətindədir. “Yle”nin məlumatına görə, Baltik dənizində JEF hərbi gəmiləri enerji boru kəmərləri və telekommunikasiya kabellərinə nəzarət edəcək. Baltik dənizinin təhlükəsizliyi də hava nəzarətinin gücləndirilməsi ilə təmin ediləcək.
Qeyd edək ki, Birləşmiş Ekspedisiya Qüvvələrinin bütün üzvləri Baltik dənizinin sahilyanı ölkələri və ya Şimali Avropa dövlətləri olsa da, JEF strukturunun özü NATO-nun bir hissəsi deyil. Baxmayaraq ki, bu blokun bütün ölkələri, İsveç istisna olmaqla, Şimali Atlantika Alyansının üzvüdür. Amma yaxın tezlikdə İsveç də quruma üzv olacaq. Finlandiya 2017-ci ilin yayında İsveçlə eyni vaxtda JEF müdafiə əməkdaşlığına qoşulub. Bu müdafiə blokunun məqsədi Şimali Avropa və Baltik dənizi regionunda böhran vəziyyətlərində birgə fəaliyyətdir. Finlandiyanın müdafiə naziri Antti Hakkanen bu yaxınlarda bildirib ki, JEF və NATO tərəfdaşlarının iştirakı ilə quruda, dənizdə və havada təhlükəsizliyi yaxşılaşdırmaq üçün tədbirlər görülür. Baltik dənizində JEF patrulları “Balticconnector” qaz kəmərinin zədələnməsi, “Nord Stream” qaz kəmərinin partlaması və telekommunikasiya kabelinin zədələnməsi kimi hadisələrlə izah olunur. Hakkanenin sözlərinə görə, Rusiyaya açıq siqnal verilib ki, Finlandiyanın özünü müdafiə etmək niyyətində olması və Moskvanın bununla bağlı düşmənçilik hərəkətləri etməməsi lazımdır. Norveç Hərbi Dəniz Qüvvələrinin və Sahil Mühafizəsinin komandiri Rune Andersen Rusiyanın Finlandiya yaxınlığındakı Arktika bölgəsində fəaliyyətini sakitcə gücləndirdiyini və burada Sovet dövründən qalan, demək olar ki, bütün hərbi bazalarını yenidən aktivləşdirdiyini söyləyib. Buna cavab olaraq, NATO Arktika regionunda fəaliyyətini tədricən genişləndirir. Xüsusilə Böyük Britaniya Norveçin şimalında Vikinq Düşərgəsi kimi tanınan hərbi baza qurub və burada minə yaxın hərbçidən ibarət İngilis dəniz hücum qüvvəsi yerləşdirib. Bu yaxınlarda orada NATO-nun "Vikinq" kod adlı böyük birgə təlimi keçirilib. Andersenin sözlərinə görə, Arktika regionu həm Rusiya, həm də NATO üçün strateji baxımdan çox vacibdir: “Rusiya quru qüvvələrinin Ukraynada böyük problemlərlə üzləşməsi bizi sakitləşdirməməlidir. Anlamaq lazımdır ki, Rusiya Arktika bölgəsində nəhəng “Poseydon” torpedoları ilə təchiz olunmuş əsas hava və dəniz qüvvələrini saxlayır”. Qeyd edək ki, regionda Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ev limanları və nüvə silahı ilə təchiz edilmiş Rusiya hərbi bazaları var. İngilis analitik mərkəzi Beynəlxalq Strateji Araşdırmalar İnstitutunun məlumatına görə, Rusiyanın Arktika bölgəsində Şimali Atlantika Alyansından təxminən üçdə bir qədər çox hərbi bazası var. Bu regionda, həmçinin, hazırda Avropaya ən böyük “mavi yanacaq” tədarükçüsü olan Norveçin neft və qaz yataqları yerləşir. Bir çox ekspertlər indiki halda Arktika uğrunda Rusiya və NATO arasında gərginliyin artdığını bəyan edirlər. Kreml Finlyandiya və İsveçin NATO üzvlüyünə qəbulunu Arktika üçün təhlükə kimi qiymətləndirir. Moskva bildirir ki, NATO-nun Arktikada son vaxtlar artan fəallığı narahatlıq doğurur.
Tahir TAĞIYEV
