Qarabağ erməniləri bu şanslarını qaçırdılar - o günlər yenidən təhlil olundu...
Abutalıb Səmədov: “Qarabağda yaşayan ermənilər digər vətəndaşlar kimi öz səsvermə hüquqlarından istifadə edəcəklər”
“...Biz bunu bəyan etdik və reinteqrasiya ilə bağlı təklifimizi açıqladıq. Bu məlumat dərc edilib, siz onu tapa bilərsiniz. Hər kəs onunla tanış ola bilər. Biz reinteqrasiyaya dair elektron portal yaratdıq ki, orada Azərbaycan vətəndaşlığını almaq istəyən hər kəs qeydiyyatdan keçə bilər. Onlara təklif etdiyimiz bütün hüquqlarla bağlı əlavə məsləhətləşmələr də aparılacaqdı. Onlara təklif etdiklərimizin hamısı tamamilə qəbuledilən idi və ən yaxşı təcrübəyə əsaslanırdı – milli azlıqlarla bağlı Avropa Konvensiyası, dil ilə bağlı Avropa Konvensiyası, ana dilində təhsil, dini hüquqlar, mədəni hüquqlar, bələdiyyə hüquqları. Onlara bələdiyyə seçkiləri vasitəsilə nümayəndələrini seçmək təklif edildi. Biz onlara mesaj verdik ki, 2024-cü ildə bələdiyyə seçkiləri keçiriləcək və onlar iştirak edə bilərlər. Onlar öz nümayəndələrini seçə bilərlər ki, öz bələdiyyələrinin rəhbərləri olsun...” Bu fikirləri Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən “Qarabağ: 30 ildən sonra evə dönüş. Nailiyyətlər və çətinliklər” mövzusuna həsr olunmuş Beynəlxalq Forumda çıxışı zamanı deyib.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda növbədənkənar Prezident seçkiləri elan edilib. Prezident İlham Əliyev dekabrın 7-də bununla bağlı Sərəncam imzalayıb.
Sərəncamda Mərkəzi Seçki Komissiyasına növbədənkənar Prezident seçkilərinin 2024-cü il fevralın 7-nə təyin olunması və Azərbaycan Respublikasının Seçki Məcəlləsində müəyyən edilmiş qaydada keçirilməsini təmin etmək tapşırılıb.
Növbəti il Prezident seçkiləri ilə paralel olaraq bələdiyyə seçkilərinin keçiriləcəyi də qeyd edilir. Bu, hazırda az sayda Qarabağda yaşayan və Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edən ermənilər üçün bələdiyyə seçkilərində iştirak şansı açırmı?
“...Onların öz bələdiyyələrini formalaşdırmaq və öz hakimiyyət orqanlarını seçmək imkanları təbii ki, məhdud olacaq”
“Alyans” strateji araşdırmalar mərkəzinin sədri, siyasi ekspert Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Azərbaycan hakimiyyətinin ermənilərə verəcəyi hüquqlar barədə ilk dəfə xarici işlər nazirlərinin Moskvada keçirilən görüşündən sonra danışıldı. “Məlum oldu ki, həmin görüşdə Rusiya “Lavrov təklifləri” deyilən bir sənəd ortaya qoyub. O sənəddə göstərilirdi ki, Qarabağda yaşayan ermənilərə hansı hüquqlar verilə bilər. Söhbət öz dilində təhsil almaq, mədəniyyətini, dinini qoruyub saxlamaq və inkişaf etdirmək, yerli hakimiyyət orqanlarına seçkilərdə iştirak etmək, bələdiyyələri formalaşdırmaq və sair məsələlərdən gedirdi və o sənədi Qarabağ erməniləri mətbuata çıxardılar. Rusiyaya qarşı ilk növbədə çox ciddi çıxışlar, narazılıqlar başladı. Onlara təklif edilən hüquqlar Qarabağ erməniləri arasında çox ciddi qəzəb doğurdu. Çünki onlar açıq şəkildə deyirdilər ki, Azərbaycanın tərkibində yaşamayacaqlar və heç vaxt Azərbaycanın tabeliyində olmayacaqlar. Deyirdilər ki, Qarabağdakı ermənilər Azərbaycanla yanaşı yaşamağa hazırdırlar, amma birgə yaşamağa heç cür razılıq verməyəcəklər. Hətta sentyabr ayında keçirilən “prezident seçkilərində” “seçilən” Samvel Şahramanyan öz çıxışında açıq şəkildə dedi ki, “bizim əsas hədəfimiz öz müqəddəratını təyin etmə hüququnu reallaşdırmaqdan ibarətdir”. Ermənilərin tutduğu bu barışmaz mövqe onların hər cür danışıqlardan imtina etməsi, reinteqrasiya barədə təklifləri qətiyyətlə rədd etmələri ona gətirib çıxardı ki, Azərbaycan Prezidenti tərəfindən təyin olunan nümayəndə cəmi bir görüş keçirdə bildi. O görüş də Xocalıda oldu. Növbəti görüşlər Yevlaxda təklif olundu gəlmədilər. Hətta Bolqarıstanda görüş keçirmək barədə razılıq əldə olunmuşdu, ona da Qarabağda yaşayan ermənilər getmədi. Yolları da açmaqdan qəti şəkildə imtina edirdilər. Uzun dilə tutmalardan sonra yalnız sentyabrın 18-də Ağdam yolu açıldı, həmin yoldan da yalnız Rusiyadan gələn humanitar yardım keçirildi. Onlar qəti şəkildə Azərbaycanın humanitar yardımını da qəbul etməyəcəklərini deyirdilər. Bütün bunlar ona gətirib çıxardı ki, Azərbaycan sentyabrın 19-da antiterror tədbirlərni keçirmək məcburiyyətində qaldı”-deyə A.Səmədov vurğuladı.
A.Səmədov qeyd etdi ki, silahlılar tərksilah olundular, Ermənistandan gələn 15 minə yaxın silahlı silahını təhvil verib Ermənistana getdi. “Hazırda Qarabağda yaşayan ermənilərin sayı barədə müxtəlif rəqəmlər səsləndirilir. Qarabağda 50-dən 1000-ə qədər erməninin olduğu və onların vətəndaşlıq barədə müraciətlər etdiyi söylənilir. Təbiidir ki, gələn il ilk növbədə keçirilən Prezident seçkilərində Azərbaycan vətəndaşlığına qəbul edilən ermənilər iştirak edəcəklər və səs verəcəklər. Ondan sonra keçiriləcək bələdiyyə və parlament seçkilərində də Qarabağda yaşayan ermənilər digər vətəndaşlar kimi öz səsvermə hüquqlarından istifadə edəcəklər. Ancaq artıq əvvəlki kimi onların öz bələdiyyələrini formalaşdırmaq və öz hakimiyyət orqanlarını seçmək imkanları təbii ki, məhdud olacaq, çünki Azərbaycan ermənilərin geri qayıtmasını uzun müddət gözləyə bilməz. Müəyyən müddətə qədər ermənilərə vaxt veriləcək ki, istəyənlər vətəndaşlıq barədə müraciət etsinlər. Hadisələrin gedişi göstərir ki, bu cür müraciətlər edən ermənilərin sayı o qədər də çox olmayacaq. Təbiidir ki, o ərazilər boş qala bilməz. Nəzərə alsaq ki, azərbaycanlıların yaşadıqları ərazilərdə çoxsaylı minalar basıdırılıb və hələlik orada yaşamaq mümkünsüzdür”.
A.Səmədovun sözlərinə görə, tamamilə realdır ki, ev-eşikləri ermənilər tərəfindən dağıdılan azərbaycanlılar Xankəndiyə və ətraf ərazilərə köçürülsün. A.Səmədovun fikrincə, ermənilər onlara edilən təklifləri qəbul etmədikləri üçün ömür boyu bunun peşmançılığını çəkəcəklər. “Hələ 1997-ci ildə Levon Ter-Petrosyanın dediyi sözləri yəqin ki, dəfələrlə xatırlamaq məcburiyyətində qalacaqlar. O deyirdi: “Bu gün bizə təklif olunanı qəbul etmirik, ancaq sabah onu əldə etmək üçün yalvarmaq məcburiyyətində qalacağıq. Ötən illər Levon Ter-Petrosyanın nə qədər uzaqgörən olduğunu hamıya göstərdi. Amma ermənilər onun qədrini nə 90-cı illərdə bildilər, nə də indi bilirlər”-deyə A.Səmədov əlavə etdi.
İradə SARIYEVA
