KÖHNƏ VERSİYA            

Braziliya və Səudiyyənin BRİKS-lə əməkdaşlığı uzun sürməz...

Image

Səudiyyə Ərəbistanı Avropa və ABŞ-dən asılı olduğu üçün BRİCS-dən getdi

Bir neçə həftə əvvəl Kazanda 16-cı sammiti keçirilən BRİCS+ təşkilatı ətrafında müzakirə şiddətlənir. Artıq bu birlik kollektiv Qərbi və Birləşmiş Ştatları ciddi şəkildə narahat etməyə başlayıb. BRİCS+ ətrafında son sammitdə cərəyan edən hadisələr bunu deməyə əsas verir.

Ümumiyyətlə, BRİCS təşkilatını Avropa və ABS-da bir etiraz təşkilatı kimi xarakterzə edirlər. Çünki bu təşkilatda birləşən dövlətlərin hamısı dünyanın müasir siyasi-hərbi və iqtisadi sistemindən narazı olan ölkələrdir. Demək olar ki, beynəlxalq siyasi sistem subyektlərinin ədalətsizliyi nəticəsində BRİCS+ ərsəyə gəldi. Amma bu təşkilat hələ dünyanın oturuşmüş beynəlxalq təşkilatları ilə müqayisədə çox kövrək və zəifdir. Hələ ki, BRİCS təşkilatı yalnız sammitləri ilə yadda qalır, beynəlxalq siyasi müzakirələr masasından uzağa gedə bilmir. Amma bu birlikdə birləşən ölkələr bir-biri ilə ikitərəfli münasibətlərin inkişafına üstünlük verir. Son iki il ərzində BRİCS ölkələrinin bir-biri ilə xarici ticarət dövriyyəsi ciddi şəkildə artmağa başlayıb. Üstəlik, Avrasiya İqtisadi İttifaqı da BRİCS+la iç-içə birlik sayıla bilər.

Əvvəla onu qeyd edək ki, BRİKS-in son sammiti çoxlarını sevindirdi ki, birliyin ölkə liderləri Qərbin sanksiyalarından qorxmayaraq, ağır sanksiyalar altında olan Rusiya ilə birlikdədirlər. Amma birlik üzvləri üçün bu sammitdə iki xoşəgəlməz hadisə baş verdi. Bunlardan biri elə sammitin ilk iclasında baş verdi.

Bu xoşagəlməz hadisələrdən birincisi Braziliyanın Venesuelanın birliyə üzvlüyünə veto qoyması oldu. Təbii ki, bu, iki ölkə arasında olan Qayana münaqişəsindən irəli gəlirdi. BRİKS+ üzvləri sadəcə olaraq bunu qəbul etmək məcburiyyətində qaldılar. Çünki hər bir birlik üzvünün yeni qəbul edilən ölkəyə veto qoymaq hüququ var.

Arayış üçün qeyd edək ki, Venesuela-Qayana böhranı Qayana-Essequibonun üzərində ərazi mübahisəsi ilə əlaqədarır. Venesuela ilə Qayana arasında böhran xeyli vaxtdır davam edir.  2023-cü ildə isə bu diplomatik böhran bir qədər də kəskinləşdi. Neftlə zəngin Qayana-Essequibo bölgəsi Qayanaya aiddir. Lakin Venesuela 19-cu əsrin sonlarından bəri bu əraziyə iddialar irəli sürüb. Braziliya isə müttəfiq kimi Qayananı müdafiə edir.

Ötən ilin dekabr ayında Venesuela lideri Nikolas Maduro Qayana ərazisinin bir hissəsini ilhaq etmək planlarını elan etdikdən sonra Braziliya Venesuela ilə sərhədinə əlavə qoşun yerləşdirmək niyyətini açıqlayıb.

Digər xoşagəlməz hadisə isə artıq BRİCS+un tamhüquqlu üzvü kimi təsdiq edilmiş Səudiyyə Ərəbistanının sammitdə yalnız müşahidəçi qismində iştirak etməsi oldu. Yəni Səudiyyə Ərəbistanı BRİCS+dan çıxdı. Bu, çoxlarının birləşmə perspektivlərini bədgüman etdi.

Buna səbəb nədir? Cavab - Səudiyyə Ərəbistanını inanılmaz dərəcədə zəngin edən ixrac potensiallarına malik neft ehtiyatlarıdır. Sonuncu dəfə dünya bazarında neftin qiymətinin artması fonunda ixracın azalması səbəbindən ölkənin neft sənayesi çətinliklərlə üzləşdi. Bu səbəbdən həm ölkənin hakimiyyət orqanları, həm də neft korporasiyaları, qəribə də olsa, hasilat səviyyəsini artırmaqla qiymətlərin düşməsində maraqlı oldular. Hökumət belə düşünür ki, Səudiyyə Ərəbistanı bundan heç nə itirməyəcək, lakin bir neçə səbəbə görə qazanacaq.

Birinci növbədə ona görə qazanacaq ki, Səudiyyə Ərəbistanında hazirda işlənən neft yataqları yer səthinə çox yaxın yerləşib. Buna görə neft hasilatına və oradakı infrastruktura qoyulan investisiyalar digər neft ixracatçılarından xeyli aşağıdır. Yəni onlara neft hasilatı daha ucuz başa gəliyinə görə, neft dünya bazarında ucuzlaşanda neft şirkətləri ziyanla işləmir, sadəcə mənfəətləri azalır.

BRICS+ birliyinə hazırda neft ölkəsi kimi Rusiya, Misir, İran və Braziliya daxildir. Yeganə istisna Səudiyyə Ərəbistanı və onunla eyni neft zonasında yerləşən Birləsmiş Ərəb Əmirliyidir (BƏƏ).

Rusiya üçün dünyanın ən böyük neft tədarükçüsü tərəfindən bu cür davranış əsl kabusa çevrilə bilər. Çünki Rusiya neftinin istehsalının dəyəri Səudiyyə Ərəbistanına nisbətən ölçüyəgəlməz dərəcədə yüksəkdir. Üstəlik, səudiyyəlilər özləri neft mədənlərində işləmirlər, yalnız idarə edirlər və orada əsasən əmək miqrantlarının xidmətlərindən istifadə olunur.

Bəs Səudiyyə Ərəbistanının neft sənayesi BRİKS+a tamhüquqlu üzv olmaqdan konkret olaraq nə qazana bilər? Əvvəlcə Səudiyyə Ərəbistanının neft ixracatının coğrafi strukturuna nəzər salaq.

Səudiyyə Ərəbistanından 2023-cü ildə neft ixracı 211,54 milyard dollar və ya dünya neft ixracının 16,3%-ni təşkil edib. Neft ixracatının əsas istiqamətləri isə aşağıdakı kimi olub: Çin (23,2%), Yaponiya (15,5%), Cənubi Koreya (12,6%), Hindistan (10,1%) və Tayvan (4%). Yəni birlikdə ixracın 32,1%-ni təşkil edən Səudiyyə neftinin ən böyük idxalçılarından üçü nəinki BRİKS+a aid deyil, onlaraın bu birliyə qoşulmaq ehtimalı da yoxdur.

Beləliklə, Yaponiya ümumiyyətlə "köhnə" inkişaf etmiş kapitalist, qərbyönlü iqtisadiyyata malikdir, Tayvan və Cənubi Koreya isə inkişaf etmiş bazar iqimtisadiyyati ölkələridir. Bu iki ölkə Yaponiyadan çox sonra yuksək inkişaf mərhələsinə çatsa da, həmişə qərbyönlü olublar. Lakin BRICS+un üzvləri olan Hindistan və Çin bir qədər böyük faizə malikdirlər - toplam 33,3%.

2022-ci il üçün ilk on idxalçı haqqında məlumatları götürsək, mənzərə daha maraqlıdır. Reytinq sıralamasına Səudiyyə Ərəbistanından neft tədarük edən aşağıdakı ölkələr daxildir:

Çin: 56,1 milyard dollar (23,8%)

Yaponiya: 34,2 milyard dollar (14,6%)

Hindistan: 32,7 milyard dollar (13,9%)

Cənubi Koreya: 32,5 milyard dollar (13,8%)

ABŞ: 16,6 milyard dollar (7,05%)

Tayvan: 10,2 milyard dollar (4,35%)

Malayziya: 5,54 milyard dollar (2,35%)

Hollandiya: 4,65 milyard dollar (1,97%)

Polşa: 4,59 milyard dollar (1,95%)

Tayland: 4,54 milyard dollar (1,93%)

Əsasən NATO və Avropa İttifaqına daxil olan Qərb iqtisadiyyatları, eləcə də onlara rəğbət bəsləyən inkişaf etmiş iqtisadiyyatlar (Yaponiya, Cənubi Koreya, Tayvan) Səudiyyə Ərəbistanı ixracatının 46,36%-ni təşkil edir. Bu göstəricı üzrə BRICS+ üzvləri olan Hindistan və Çin - 37,7%, neytral Malayziya və Tailand 4,28% paya malikdir. Qalan ixrac istiqamətləri cəmi 11,66% təşkil edir və görünüdüyü kimi, ayrı-ayrılıqda Səudiyyə iqtisadiyyatı üçün strateji əhəmiyyətə malik deyil.

Bu məsələdə Səudiyyə Ərəbistanında neft ixracı gəlirləri baxımından ən böyük şirkətlərin sırası da az maraqlı deyil (2023-cü ilin nəticələrinə əsasən məlumat):

Saudi Aramco (Səudiyyə Ərəbistanı): 121,3 milyard dollar

Schlumberger (ABŞ): 28,09 milyard dollar

Halliburton (ABŞ): 23,01 milyard dollar

Petro Rabigh (Səudiyyə Ərəbistanı): 11,1 milyard dollar

Weatherford-Cielo (ABŞ): 5,13 milyard dollar

Consolidated Contractors Company (Yunanıstan, lakin Yaxın Şərq mənşəli): 5,1 milyard dollar

Tasnee Petrochemical Co. (Səudiyyə Ərəbistanı): 917,2 milyon dollar

Topaz Marine (Türkiyə): 802,1 milyon dollar

Rotary Engineering Pte. Ltd. (Sinqapur): 172 milyon dollar

Dalma Enerji(Oman): 32 milyon dollar

Ümumiyyətlə, Səudiyyə Ərəbistanının ən böyük neft korporasiyaları 133,3 milyard dollarlıq neft ixrac edib. İxracda NATO və Avropa Birliyinə üzv olan ölkələrin şirkətləri 62,1 milyard dollar paya malikdir.

Müəyyən mənada Türkiyə BRİKS+ və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) qoşulmaq arzusunu ifadə etsə də, o iki cəbhədə oynamağa alışmış istisna bir ölkədır. Lakin NATO-ya üzv olmaqla belə, ölkəni Qərb iqtisadiyyatlarından tamamilə ayırmaq mümkün deyil.

Fakt budur ki, neftin ixrac istiqamətləri baxımından belə bir nisbətlə Səudiyyə Ərəbistanı "qlobal Cənub" iqtisadiyyatlarından daha çox "kollektiv Qərb" və Asiya-Sakit Okean regionunun əlaqəli iqtisadiyyatlarından asılıdır.

Bəli, nəzəri cəhətdən Səudiyyə Ərəbistanı hətta ŞƏT-ə də daxil ola bilər, ancaq bu halda onun anti-NATO mahiyyəti aydın şəkildə görünəcək. Göründüyü kimi, Səudiyyə Ərəbistanında fəaliyyət göstərən Qərb neft şirkətlərinin ölkənin ixrac strukturunda və ÜDM-də xeyli payı var.

Qərbdə və ABŞ-da ŞƏT kimi BRİKS+a da anti-Qərb strukturu kimi baxılır. Baxmayaraq ki, bu, belə deyil. BRİKS+ sadəcə olaraq inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatların birliyindən başqa bir şey deyil. Onların artımı “köhnə” inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə daha yüksək göstəricilər nümayiş etdirir.

Bütün bu qeyd edilənləri nəzərə alsaq, Səudiyyə Ərəbistanının BRİCS+dan nədən üz döndərdiyini aydın başa düşmək olar. Yəni bir qədər də konkretllşdirsək, Səudiyyə Ərəbistanının bu addımı ABŞ və kollektiv Qərbdən ciddi asılı olması səbəbindən irəli gəlir. BRİCS+ Qərbdən və ABŞ-dən narazı olan dünya dövlətlərinin birliyi kimi xarakterizə edilirsə, onlardan kəskin asılı olan Səudiyyə Ərəbistanı, əlbəttə, bu birlikdə təmsil edilə bilməz. Səudiyyə Ərəbistanının bu addımı ölkənin siyasi-iqtisadi maraqlarından doğur.

Akif NƏSİRLİ







VİDEO

Suriya azı 4 yerə bölünür... Əsəd "keçi qiymətinə" satılır - David koridoru gerçəkləşə bilər... - VİDEO

Paşinyan Azərbaycanla kiçik müharibə ssenarisi üzərində işləyir... - VİDEO

Konqresmen Pallone Bakıdan qaçdı və ABŞ da “tünd sirkə kimi partladı”... - VİDEO

O hansı prosedurlardır ki, öz alimlərimizə olar, xarici alimlərə olmaz - nazir çox maraqlı məsələ qaldırdı...

Qərbi Azərbaycan konsepsiyası Qlobal forum üzvlərinə paylandı...

Bayden hökuməti son nəfəsində də Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə etdi...

SON XƏBƏRLƏR

13.12.2024 | 23:10
Rusiya Suriyanın taxılını kəsdi...

13.12.2024 | 22:28
"Azərbaycana qarşı hələ də dezinformasiya siyasəti aparılır" Hikmət Hacıyev

13.12.2024 | 21:44
Sabiq diplomat BAMF-ın beynəlxalq məsələlər üzrə məsləhətçisi seçildi - FOTO

13.12.2024 | 21:18
Suriya erməniləri əslində Paşinyana daha lazım deyil - onları istifadə edib atdılar...

13.12.2024 | 21:02
Paşinyan hələ də “Sovet Ermənistanının xəritəsi” üzərində oynayır, ərazi iddiasını isə yerə qoymur...

13.12.2024 | 20:47
Türkiyə-Ermənistan sərhəd görüşlərinin yeni mərhələsi başladı...

13.12.2024 | 20:32
O hansı prosedurlardır ki, öz alimlərimizə olar, xarici alimlərə olmaz - nazir çox maraqlı məsələ qaldırdı...

13.12.2024 | 20:18
Qərbi azərbaycanlıların qayıdışı dünya gündəminə oturur - Ermənistan əndişə içindədir...

13.12.2024 | 20:04
İran Gürcüstan azərbaycanlıları arasında şübhəli işlər görür...

13.12.2024 | 19:49
Avropa dövlətləri Suriya qaçqınlarını sığınacaq hüququndan məhrum edir...

13.12.2024 | 19:35
14 dekabr - Gürcüstanda silahlı üsyan anonsu verildi... "cinayətə uymayın" əks çağırışlar var...

13.12.2024 | 19:22
Paşinyanın Avropa Birliyi siyasəti başdan-ayağa ziddiyyətlidir, həm də rişxənd obyekti olur...

13.12.2024 | 19:08
Köçəryan, Sarkisyan və Ohanyan müharibə cinayətlərinə görə layiqli cəzalarını ilk növbədə almalıdır...

13.12.2024 | 18:54
Bir saatlıq Makron-İvanişvili telefon danışığının ilginc detalları...

13.12.2024 | 18:40
Qlobal soyqırım forumunda Ermənistanın daha bir cəhdi iflasa uğradı...

13.12.2024 | 18:27
Qərbi Azərbaycan konsepsiyası Qlobal forum üzvlərinə paylandı...

13.12.2024 | 18:14
Yerli istehsal avtobuslar 8 illiyə vergidən azad olunacaq - nə faydası var?..

13.12.2024 | 18:00
Paşinyan Bakının son layihəsinə cavabı Trampa görə(?) gecikdirir...

13.12.2024 | 17:53
"Bakı Sığorta"nın lisenziyası ləğv edildi

13.12.2024 | 17:48
Leyla Əliyeva Kiqali Soyqırımı Memorialını ziyarət etdi - FOTO

13.12.2024 | 17:46
Bayden hökuməti son nəfəsində də Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə etdi...

13.12.2024 | 17:33
Medvedyev Suriya ordusunun zəifliyini Bəşərin idarəçiliyinin üstünə atdı, "ölkə bölünəcək" dedi...

13.12.2024 | 17:20
Kənd kitabxanaları getdikcə istifadəsiz hala düşür - çıxış yolları...

13.12.2024 | 17:08
Hərbi xidmət müddətinin azaldılması ilə bağlı müzakirələr başladı....

13.12.2024 | 17:01
Xocalının Ballıca kəndinə köç başladı - FOTO/YENİLƏNDİ

13.12.2024 | 16:57
ABŞ və İsrail İranın nüvə obyektlərinə zərbə endirə bilər... Trampdan mesaj - Hər an hər şey ola bilər...

13.12.2024 | 16:51
Heydər Əliyev Fondu “Afrika ölkələrində təhsil və mədəniyyətin inkişafı” layihəsini həyata keçirir - FOTO

13.12.2024 | 16:37
Səfərbərlik Xidməti də ödənişli hərbi xidmətlə bağlı təklifi dəstəklədi...

13.12.2024 | 16:28
Leyla Əliyeva Ruanda Prezidenti ilə görüşdü - FOTO

13.12.2024 | 16:24
Azərbaycanın İrandakı Səfirliyinin konsulluq şöbəsi fəaliyyətini bərpa edir

13.12.2024 | 16:15
Tramp Ukraynanın Rusiyanı ABŞ raketləri ilə vurmasına qarşı çıxdı - qəti əleyhinəyəm...

13.12.2024 | 16:12
Prezident Mülki Prosessual Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi barədə qanunu təsdiqlədi

13.12.2024 | 16:11
Azərbaycanla İndoneziya arasında diplomatik və xidməti pasportların sahibləri vizadan azad edildi

13.12.2024 | 16:09
Azərbaycanla Səudiyyə arasında diplomatik və xidməti pasport sahibləri vizadan azad edildi

13.12.2024 | 16:05
Hərbi qulluqçuların xidmətinin son yaş həddi azaldılır

13.12.2024 | 16:03
İnzibati Xətalar Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi haqqında qanun təsdiqləndi

13.12.2024 | 15:55
Ağsaqqallar Şurası Eynəddin Məmmədovu təltif etdi - FOTO

13.12.2024 | 15:53
Lerikdə narkokuryer külli miqdarda narkotiklə tutuldu - FOTO

13.12.2024 | 15:37
Azərbaycan SQ-nin ehtiyat şəxsi heyətinin yaradılması ilə bağlı yaş həddi 35-dən 30-a endirilir

13.12.2024 | 15:26
Dinc dövrdə bu vətəndaşlar hərbi xidmətə çağırılmayacaq...

13.12.2024 | 15:16
Bakıda 4 nəfəri aldadıb pullarını ələ keçirən dələduz yaxalandı...

13.12.2024 | 14:37
Avropa İttifaqı dron ordusu yarada bilər...

13.12.2024 | 14:23
Mənzil özəlləşdirmək üçün sənədlərin tələb edilməsi qaydası dəyişir

13.12.2024 | 14:11
ABŞ Gürcüstan rəsmilərinə viza məhdudiyyəti qoydu...

13.12.2024 | 14:10
Göyçayda pirotexniki vasitələr satan şəxs saxlandı

13.12.2024 | 14:00
Tanınmış restoranlar MICHELIN Guide İstanbul, İzmir, Muğla 2025 seçiminə qoşuldu

13.12.2024 | 13:51
Bakıda 15700 manatlıq mənimsəmə - şirkətin soyuducularını satıb pulunu ələ keçirdi

13.12.2024 | 13:28
Bakıda narkokuryerlərə qarşı əməliyyat keçirildi, saxlanılanlar var - FOTO/VİDEO

13.12.2024 | 13:17
Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizlik siyəsətinin formalaşmasında və inkişafında rolu

13.12.2024 | 13:13
Müdafiə Nazirliyində daha bir maliyyə xidmət rəisi məsuliyyətə cəlb olundu

13.12.2024 | 13:03
Что стоит за американской любовью к Армении? - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

13.12.2024 | 12:50
Tramp Avropa ölkələrinin Ukraynaya əsgər göndərməsini istədi, öz əsgərlərini isə göndərmir…

13.12.2024 | 12:47
Ali Məhkəmədən qərar - kommunal borc bu hallarda silinəcək...

13.12.2024 | 11:16
Dələduzluqda şübhəli bilinən 3 nəfər saxlandı

13.12.2024 | 11:03
Sabah Gürcüstanın taleyi həll olunacaq - CANLI

13.12.2024 | 10:54
Hərbi xidmətə çağırış müddətinin yuxarı həddinin 30 yaşa endirilməsi təklif olunur

13.12.2024 | 10:40
Narkotik qəbul edib avtoşluq edən sürücü həbs olundu

13.12.2024 | 10:28
Paşinyan Moskvaya getdi

13.12.2024 | 09:37
ABŞ Ukraynaya yarım milyard dollarlıq yeni yardım paketini açıqladı

13.12.2024 | 09:24
Özəl pensiya fonduna rəsmi start verildi...

13.12.2024 | 08:38
Plastik cərrahlar göbələk kimi qaynayır - Səhiyyənin gözləmə mövqeyi təəccüblüdür...

12.12.2024 | 21:17
Türkiyənin İran və Rusiyaya xəyanəti? - Duqinin sərsəmləmələri...

12.12.2024 | 21:06
Suriya erməniləri niyə Yerevana qaçmaq istəyirlər?..

12.12.2024 | 21:01
Paşinyan Konstitusiyada Müstəqillik bəyannaməsinə istinadın təzə izahını ixtira etdi...

12.12.2024 | 20:46
Fransanın Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiyası 1 ildə 77 dəfə artıb - inanılmaz...

12.12.2024 | 20:33
Suriya normallaşmasında Azərbaycanla Türkiyənin birgə vacib işləri var...

12.12.2024 | 20:18
Makron Fransada fövqəladə vəziyyətə hazırlaşır...

12.12.2024 | 20:03
Nazirliyin ali təhsil barədə təkliflərinə bir universitet rektorundan reaksiya yoxdur...

12.12.2024 | 19:49
Ermənilər Messinin Bakıya gəlişindən odlanıblar - "Biz də acığa Ronaldonu İrəvana gətirməliyik"...

12.12.2024 | 19:32
Şəhid şair Teymur Turan - son sorağı Soltanlıdan gəldi...

12.12.2024 | 19:18
Ermənistanın Suriyada terror dayaqları məhv oldu, İrəvan muzdlu dəstələrin köməyini itirdi...

12.12.2024 | 19:04
ABŞ-ın, Rusiyanın, Avropanın Suriya siyasətinə türk faktoru yön verəcək...

12.12.2024 | 18:48
Rusiya Əsədi təslim etməsə, Hmeymim bazası ölkədən çıxarılacaq...

12.12.2024 | 18:34
Əsədin muzdlu qatilləri Qarabağda Ermənistan ordusunun sıralarında...

12.12.2024 | 18:20
Ermənistan Fransa ilə növbəti Müdafiə Əməkdaşlığı proqramını imzaladı...

12.12.2024 | 18:06
Azərbaycan ailəsində braziliyalı dayələrə və aşpazlara üstünlük(?) verilir...

12.12.2024 | 17:53
Roma Papası Korsika xalqının Fransa ilə mübarizəsinə laqeyd qalmamalıdır...

12.12.2024 | 17:40
Dövlət maraqlarının hədəfə alınması ölkənin uğurları ilə bağlıdır...

12.12.2024 | 17:27
Dövlətçiliyin xilası Heydər Əliyevin müvəqqəti atəşkəs qərarından başladı...

12.12.2024 | 17:14
Böyük layihədə dövlətin 2 faiz payının SOCAR-a verilməsi nə deməkdir...

XƏBƏR ARXİVİ

«    Dekabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031