Beynəlxalq münasibətlər sistemində Azərbaycanın rolunun güclənməsində lobbi faktoru...
Sirr deyil ki, ölkələrin siyasəti həm xarici, həm də daxili faktorlara əsaslanan bir çox amillərin təsiri altında həyata keçirilir. Məsələn, ABŞ-da müxtəlif lobbilərin hökumət siyasətinə təsir payı var.
Müəyyən mənada lobbiçiliyi Amerikanın mühüm demokratik institutlarından biri adlandırmaq olar, çünki o, qeyri-siyasi strukturların siyasi prosesə inteqrasiyasına imkan verir.
Qloballaşma lobbi fəaliyyətində yeni imkanlar açır
Lobbiçilik çox vaxt siyasi və iqtisadi elita arasında körpü rolunu oynayır və sonunculara dövlət işlərində də iştirak etməyə imkan verir. Bu yaxınlarda ABŞ-da bu iki elitanın artan birləşməsini görə bilərik. Bu gün böyük biznes siyasi proseslərə getdikcə daha çox təzyiq göstərməyə başlayır.
Bizneslə yanaşı, lobbiçilik digər strukturları da hökumətlə əlaqələndirir: ictimai təşkilatlar, birliklər - istənilən ictimai qurum hakimiyyətə təsir etmək üçün öz mexanizmlərindən istifadə edə bilər. Daxili siyasi lobbiçiliyin mövqeləri kifayət qədər şəffaf olsa da, xarici siyasət lobbiçiliyi ətrafında məsələlər elə də asan deyil. Bu halda xarici siyasət lobbisi dövlət orqanlarının siyasət qərarlarının qəbuluna təsir etmək cəhdi deməkdir. Dövlətlərin xarici siyasət qərarları beynəlxalq ictimaiyyətin digər iştirakçılarına təsir etdiyi üçün daxili məsələlərlə bağlı qərarlardan daha geniş təsir dairəsinə malikdir. Bu gün qloballaşma elə bir vəziyyət yaradır ki, lobbi qruplarının fəaliyyəti bir dövlətin ərazisi ilə məhdudlaşmır. Transmilli şirkətlərin, beynəlxalq maliyyə sistemlərinin və dünya səhnəsindəki digər bu kimi əsas oyunçuların maraqları açıq şəkildə dövlətlərdən kənara çıxır və beynəlxalq lobbiçilik kimi bir fenomenin inkişafına kömək edir. Bu cür lobbiçilik formalarının yaranması vurğulayır ki, onun funksiyaları daxili siyasi proseslərdən kənara çıxa və nə az, nə çox, bilavasitə beynəlxalq münasibətlərlə bağlı məqsədlərə çatmağa yönəldilə bilər. ümumiyyətlə, lobbiçilik nədir? Əslində bu fenomen birbaşa siyasi piar texnologiyaları ilə bağlıdır. Praktiki mənada lobbiçilik inhisarçıların müxtəlif idarə və ya qurumları, bəzən də ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən həyata keçirilən, qanunların hazırlanması və qəbulu prosesinə birbaşa və ya dolayısı ilə təsir göstərmək məqsədi daşıyan fəaliyyətdir. Günümüzdə istənilən dövlət öz lobbisini yarada və xarici ölkələrdə, təşkilatlarda öz maraqlarını təbliğ edə bilər. Onu da qeyd edək ki, xarici siyasət lobbilərinin mühüm bir növü etnikdir, onlar əsasən immiqrant bazası əsasında, milli zəmində formalaşır və çox vaxt öz dövlətlərinin maraqlarının müdafiəsində fəallıq göstərirlər. Əksər xarici və etnik lobbilər öz maraqlarına diqqət yetirirlər. Digər qrup isə iri korporasiyalardır. Bütün iri biznes oyunçuları bu və ya digər şəkildə öz maraqlarını lobbiləşdirir və bunun üçün təsirli məbləğlər ayırırlar. Xarici əlaqələrə gəldikdə, onların maraq dairəsi daha çox iqtisadi sferadadır, lakin iqtisadiyyat və siyasətin sıx əlaqəsi də məlum həqiqətdir. Bu gün mövcud olan lobbilər arasında həm güclü, həm də zəif təşkilatlar var ki, onlar müxtəlif intensivliklə hakimiyyət proseslərinə təzyiq göstərə bilirlər. ölkəmiz də diapor və lobb faktorundan getdikcə geniş istifaə edir.
Lobbiçilik böyük bir diplomatiyadır
Fakt göz qabağındadır ki, lobbiçiyə tapşırılan hər bir yeni vəzifə xüsusi yanaşma və müvafiq hərəkətlər kombinasiyasının seçilməsini tələb edir. Bu məqama ölkəmizdədə xüsusi diqqət olunur. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən bəri dövlətin qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri də xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlıların təşkilatlanması, onların ölkəmizin ümumi maraqlarının müdafiəsi işinə cəlb edilməsi olub. Ötən illər ərzində diaspor quruculuğu Azərbaycan dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri kimi önə çəkilib və mühüm nəticələr də əldə olunub.
Hazırda ölkəmzin xaricdə təsir dairəsinin genişlənməsində diapor və lobbi faktorundan geniş istifadə olunur. Burada onu da qeyd edək ki, lobbi alətlərinin arsenalı praktiki olaraq tükənməzdir. Hərəkətlərin qapalı olması lobbiçilər üçün bir çox spesifik vasitələr açır, məsələn, müəyyən qərara dəstək üçün təzyiq göstərmək kampaniyaları təşkil edir. Müəyyən ideyaların reklamı və təbliği alət kimi istifadə olunur ki, bu da təkcə qanunvericilərə deyil, bütövlükdə əhaliyə təsiri təmin edir, bəzi ideyaları məqsədli şəkildə populyarlaşdırır. Məsələn, təəccüblü deyil ki, Amerika prezidentləri təklif olunan qanunvericilik proqramlarına dəstək vermək üçün həmişə biznes, ictimai-siyasi və digər təşkilatlarla fəal əlaqələr saxlayır. Bu gün informasiyanın inkişaf səviyyəsi ona gətirib çıxarıb ki, istənilən xəbər və hadisə haqqında məlumat tamamilə anında yayıla bilər. Bu tip təzyiqlərdən istənilən lobbi, o cümlədən xaricilər ictimai rəyi formalaşdırmaq üçün istifadə edə bilər. Kütləvi informasiya vasitələri, ilk növbədə, xəbər televiziya kanalları və onların internet portalları vətəndaşların ətraf dünyaya, ölkənin həyatına pəncərəsinə çevrilir. Faktdır ki, internet bu gün insanların həyatının ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. Bu vasitədən səmərəli istifadə olunarsa, ölkə həqiqətləri barədə informasiyaların dünyada daha çox insana çatmasına nail olmaq mümkündür. Ancaq bu fəaliyyət mərkəzləşdirilmiş formada təşkil olunmalı, təşkilatlar bir-biriləri ilə əlaqəli işləməli, həmrəylik nümayiş etdirməlidirlər. eyni zamanda dünyada gedən sürətli inteqrasiya prosesləri, beynəlxalq məsələlərdə diaspor və lobbi təşkilatlarının rolunun artması bu sahəyə diqqətin daha da artırılmasını tələb edir. İndiqə kimi əldə olunmuş nəticələr onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan diasporunun da dəstəyilə beynəlxalq miqyasda lobbiçilik daha effektivdir. Lobbiçilik özü böyük bir diplomatiyadır. Bu gün dünyanın digər inkişaf etmiş ölkələrində çox sınanmış lobbist təşkilatlar vardır. Bu təşkilatlar bir çox məsələlərin həllində bilavasitə iştirak edirlər. Onların fəaliyyətindən istifad olunması hər bir ölkə, o cümldən Azərbaycan üçün mühüm dividendlər qazandırır.
Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
