KÖHNƏ VERSİYA            

Əli Əhmədovun "yüksək qiymət-keyfiyyət" məntiqinə ekspert rəyləri...

Image

Yüksək qiymət həmişə keyfiyyət göstəricisi ola bilmir

Bu gün Azərbaycan bazarlarında məhsulun keyfiyyətinə nəzarət mexanizmi modeli çox məhdud imkanlara malikdir. Ölkədə keyfiyyətə nəzarət mərkəzləşmiş şəkildə həyata keçirilir. Bir qədər də konkretləşdirsək, on minlərlə istehsal, emal, becərmə, satış, xidmət və s. obyektləri olan bir ölkədə keyfiyyətə yalnız Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi birbaşa mərkəzləşdirilmiş nəzarət etməklə cavabdehdir. 

On minlərlə obyektdə keyfiyyətə mərkəzləşdirilmiş qaydada nəzarət etmək fiziki baxımdan mümkün deyil. Hər obyektə bir nəfər təhkim edilsə, bu quruma on minlərlə işçi lazım olacaq. Bu baxımdan Azərbaycanda “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” qanuna hələ çox dəyişikliklər edilməli, keyfiyyətə nəzarətin kütləvi metodlarından istifadə üçün hüquqi baza yaradılmalıdır.

Birinci vitse-spiker Əli Əhmədov Milli Məclisin iclasında müzakirəyə çıxarılan “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” Qanuna dəyişiklik olunmasına münasibət bildirərkən deyib: “Təbii ki, bu bazar iqtisadiyyatına zidd deyil. Ucuz mala şübhəli münasibət formalaşıb. Orta qəbul edilmiş qiymətdən aşağı olan malı alan olmur. Hər bir malın hazırlanması, onun texnologiyalara uyğun şəkildə istehsal olunması üçün müəyyən qədər xərclər çəkilməlidir.

Ona görə də hər malın yoxlanması mümkün olmadığından, qiymət amilindən malın keyfiyyətinə nəzarət kimi istifadə edilir. Azərbaycanda bununla bağlı məşhur bir ifadə var: “ucuz ətin şorbası olmur”. Güman edirəm ki, bu qanun layihəsi istehlakçılarının hüquqlarının qorunması məqsədinə xidmət edir”.

Bəli, doğrudan da bazarda keyfiyyətli məhsul orta qəbul edilmiş qiymətlərdən ucuz olmamalıdır, deputatın bu fikri ilə razılaşmamaq olmur. Amma məsələ burasındadır ki, ölkə bazarlarında keyfiyyətsiz məhsullar o qədərdir ki, onların içərisindən hansının keyfiyyətinin yüksək olduğunu müəyyənləşdirmək üçün ixtisaslı mütəxəssisə ehtiyac var. Hər adamın isə ixtisasli mütəxəssislə bazara getmək imkanı yoxdur. Məsələn, satışda 5 manata da kərə yağı var, 22 manata da kərə yağı var. Bu kəskin fərqli hər iki məhsulun kərə yağı olması istər-istəməz şübhə doğurur. Necə olur ki, sahibkarın birinə kərə yağını 5 manata, digərinə isə 22 manata satmaq sərf edir? Bu halda vəziyyət belədir ki, ucuz qiymətə teklif edilən "kərə yağı" əslində marqarin, palma və başqa bu kimi ucuz və keyfiyyətsiz yağlardan hazırlanmış məhsuldur. Sadəcə olaraq, müasir texnologiya, qida rəngləri və dadlandırıcılarının köməyi ilə o, kərə yağı şəklinə salınıb. Əhalinin əksəriyyətinin alıcılıq qabiliyyəti aşağı olduğundan da daha çox ucuz "kərə yağı"ları satılır. Kasıb alıcı elə bilir ki, ucuz yağ almaqla büdcədinə qənaət edir. Lakin bir neçə vaxt bu ucuz və keyfiyyətsiz yağla qidalanan insanlar tezliklə xəstəxanalara müraciət etməli olur ki, müalicə üçün kərə yağı alışından qənaət etdiyi vəsaitdən bir neçə dəfə daha çox xərc çəkir. Bu halda keyfiyyət-qiymət əlaqəsi tam məntiqə uyğun olaraq işləyir.

Hamıya bəllidir ki, ölkə iqtisadiyyatının əsas hissəsi inhisarçiların, rəqibsiz sahibkarların əlindədir. Ona görə də, bir çox hallarda brend yaratmış şurkətlər belə daha çox qazanmaq üçün istehlakçıların onlara olan etibarından sui-istifadə edirlər. Belə ki, sahibkar bir müddət keyfiyyətli istehsal etdiyi məhsulun sonra inqrediyentlərinin keyfiyyətini aşağı salır. Yəni qənaət etmək üçün keyfiyyətsiz xammaldan istifadə etməyə başlayır. Məhsulun rəngini və dadını kimyəvi vasitələrlə bərpa edir və keyfiyyətli məhsul qiymətinə satmağa başlayir. Bu halda qiymət keyfiyyətə nəzarət funksiyasını itirir. Ona görə də müasir mərhələdə qiymətin keyfiyyət göstəricisi olmasını iddia etmək həmişə özünü doğrultmur. Bu səbəbdən də ölkənin qida təhlükəsizliyi sistemini yalnız qiymət-keyfiyyət əlaqəsinə etibar etmək olmaz.

Birinci növbədə ölkə bazarlarında biz yüksək keyfiyyət və optimal qiymət müşahidə etmək istəyiriksə, iqtisadiyyatda inhisarçılığa son qoyulmalı və ya heç olmasa azaldılmalıdır. Çünki iqtisadiyyatda inhisarçılıq azaldıqca rəqabət mühiti qızışır. Rəqiblərin bazarda bir-biri ilə kəskin mübarizə apardığı bir şəraitdə heç bir sahibkar əlavə mənfəət əldə etmək məqsədi ilə istehsal etdiyi məhsulun keyfiyyətini aşağı salmaq barədə fikirləşə bilməz. Rəqabət mühitində sahibkar rəqibi üzərində üstünlüyü ələ almaq üçün daima istehsal etdiyi mal və xidmətlərin keyfiyyətini yüksəltmək, qiymətlərini isə aşağı salmaq istiqamətində axtarışlar edir və bir çox hallarda uğurlu nəticələrə nail olur. Məhz bazar iqtisadiyyatının bütün istiqamətlərdə inkişafının hərəkətverici qüvvəsi bu sxemdir. Bazar iqtisadiyyatının çarxlarını döndərən mühərriki rəqabətdir. Rəqabət bazarda həm keyfiyyəti yüksəldir, həm də optimal-ədalətli qiymətin formalaşmasını təmin edir. Rəqabətli iqtisadiyyatda sahibkar üçün ən çətin iş qiymətləri bahalaşdirmaqdır. Çünki daima rəqib xofu sahibkarın başı üzərində asılmış "domokıl qılıncı" kimi onu izləyir. Hətta əsrlərlə təcrübəsi olan brend istehsalçıları belə daim rəqiblərindən qorunmaq üçün qiymətə və keyfiyyətə özləri nəzarət edir.

O ki qaldı qida təhlükəsizliyi sisteminin qurulmasına, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, on minlərlə istehsal, emal, xidmət və s. obyektlərində keyfiyyətə mərkəzləşdirilmis qaydada nəzarət etmək mümkün deyil. Azərbaycanda indi tətbiq edilən qida təhlukəsizliyi modeli yalnız vəziyyətin öyrənilməsi, müayinəsi üçün yararlı sayıla bilər. Amma daxili bazarda problemin aradan qaldırılmasına qadir model deyil.

Fikrimizcə, ölkəyə çoxlu sayda müstəqil laboratoriyalar gətrilməlidir. Həmin laboratoriyalara məhsul və xidmətlərin keyfiyyətini müayinə etmək və vətəndaşa nəticə barədə arayış təqdim etmək səlahiyyəti verilməlidir. Bununla yanaşı, vətəndaşın keyfiyyətsiz məhsul və xidmətə görə günahkara yüksək məbləğdə təzminat tələb etmək hüququnu verən hüquqi baza yaradılmalıdır. Yəni vətəndaş rastlaşdığı keyfiyyətsiz mal və ya xidmətin keyfiyyətsizliyini rəsmiləşdirmək və keyfiyyətsiz əmtəəyə görə günahkar olan tərəfdən təzminat tələb etmək imkanına malik olmalıdır. Bu sxem üzrə vətəndaşa bir necə sahibkar yüksək məbləğdə təzminat ödədikdən sonra bütün iqtisadi subyektlər özləri özlərinə nəzarət edəcək ki, əllərindən keyfiyyətsiz mal və ya xidmət çıxmasın, çıxsa onu yüksək məbləğdə təzminat ödəmək gözləyir. Yəni qida və xidmət təhlükəsizliyinin təmin edilməsi işinə bütün cəmiyyəti cəlb etmək, kütləvi ictimai nəzarəti təmin etmək lazımdir. Yalnız bu model vasitəsilə biz ölkə bazarlarında keyfiyyətə tam nəzarət imkanı qazana bilərik.

Akif NƏSİRLİ







VİDEO

Pezeşkian Şahin Mustafayevlə görüşdə səhv etdi, ermənilər isə səhvdən yapışdı... - VİDEO

Türk dövlətlərinin vahid xəritə qərarı Rusiyada təşvişə səbəb oldu... - VİDEO

Paşinyanın yarımçıq saziş təklifi Rusiyada da sərt tənqid edildi - Bu, demaqogiyadır, özünü aldatmaqdır - VİDEO

Ermənilərin bu xəbəri də yalandır - Xankəndidə bircə "genosid abidəsi" də qala bilməz...

COP29-da tarixi ilk yaşandı - su faktoru dünya gündəminə gətirildi...

Fransa Azərbaycanın səfirinə qarşı təzyiqlərə başladı...

SON XƏBƏRLƏR

21.11.2024 | 22:49
Putindən Kimə qəribə hədiyyə - 10 min əsgərə qarşılıq Şimali Koreyaya 70 heyvan göndərdi...

21.11.2024 | 22:19
Zaxarovaya mətbuat konfransında zəng gəldi - Ukraynaya raket hücumları ilə bağlı danışma... +VİDEO

21.11.2024 | 21:43
MM Lüksemburq parlamentinin ant-Azərbaycan qətnaməsini tutarlı arqumentlərlə alt-üst etdi

21.11.2024 | 21:19
Ermənilərin Azərbaycanda 30 illik “enerji cinayətləri”nin araşdırılması başladı...

21.11.2024 | 21:03
ABŞ Ukraynaya "mina qadağasını" da götürdü...

21.11.2024 | 20:44
Ermənilərin bu xəbəri də yalandır - Xankəndidə bircə "genosid abidəsi" də qala bilməz...

21.11.2024 | 20:29
COP29-da tarixi ilk yaşandı - su faktoru dünya gündəminə gətirildi...

21.11.2024 | 20:15
COP29-un uğurları Fransanı özündən çıxarır...

21.11.2024 | 20:06
Azərbaycan Milli Dirəniş Təşkilatının Strateji Sənədinin ikinci nəşri yayımlandı

21.11.2024 | 20:01
Aİ-95-lə əlaqəli baş verənlər Azərbaycanın iqlim siyasətinin tərkib hissəsidir...

21.11.2024 | 19:48
Ermənistanda COP29-a qatılmamaq peşmançılığı başladı - çox şey itirilib...

21.11.2024 | 19:37
Urmiyədə vətəndaşlar İran rejiminin terroru dəstəkləyən siyasətlərinə etiraz ediblər

21.11.2024 | 19:34
Bakıda benzin-dizellə işləyən bir avtobus olmayacaq...

21.11.2024 | 19:21
244 milyon manat elm üçün nə deməkdir...

21.11.2024 | 19:07
Leyla Əliyeva COP29 çərçivəsində bəbirlərin mühafizəsinə həsr olunmuş tədbirdə çıxış edib

21.11.2024 | 19:03
BMT məhkəməsi Azərbaycanın iddiasını lüzumsuz yerə bir il uzadır - etnik təmizləmə faktdır...

21.11.2024 | 18:48
G20-nin Ukrayna ilə bağlı yekun sənədi heç nəyi dəyişməyə qadir deyil...

21.11.2024 | 18:41
Leyla Əliyeva COP29 çərçivəsində Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - FOTO

21.11.2024 | 18:35
“Böyük Qayıdışda” mina problemi - heç bir beynəlxalq dəstək yoxdur, qərəz, ikili standart, erməni barmağı...

21.11.2024 | 18:23
Türkiyə şirkətlərinin azad olunmuş rayonlarda fəaliyyəti barədə şayiələr yayırlar - 4 milyard ayrılıb...

21.11.2024 | 18:21
COP29-da “Yaşıl Dünya Naminə İnklüzivlik” mövzusunda yan tədbir keçirildi

21.11.2024 | 18:15
"COP29-da Paris Sazişinin əsas sahələri üzrə razılığa gəlmək vacibdir" - Britaniya nümayəndəsi

21.11.2024 | 18:09
İqlimlə bağlı məlumatları düzgün təqdim etməyən ölkələr də var - BMT layihə hazırlayıb...

21.11.2024 | 17:56
Azərbaycanda yerli istehsal avtobusları ilə bağlı mübahisə gedir - tələbat var?

21.11.2024 | 17:43
Fransanın bəzi dövlətləri COP-dan çəkindirməsi rəsmi bəyan olundu...

21.11.2024 | 17:30
Fransa Azərbaycanın səfirinə qarşı təzyiqlərə başladı...

21.11.2024 | 17:18
COP29 turizmlə bağlı tarixdə ilkə imza atdı...

21.11.2024 | 17:06
Nüvə müharibəsi başlasa Rusiya bu ölkələri vuracaq - dövlət televiziyası bir-bir açıqladı...

21.11.2024 | 16:59
"Bütün tərəflərin COP29-da əhəmiyyətli nəticələrə nail olmaq üçün konstruktiv işləməsi vacibdir" - Annalena Berbok

21.11.2024 | 16:33
Dövlət Tərcümə Mərkəzi və Dövlət Dil Komissiyası yanında Monitorinq Mərkəzi ləğv edildi

21.11.2024 | 16:31
"Əminəm ki, COP29-da razılaşmaya nail olunacaq" - BMT Baş katibi

21.11.2024 | 16:24
Leyla Əliyeva COP29 çərçivəsində nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələrində iştirak edib - FOTO

21.11.2024 | 16:17
Rusiyanın Cənubi Kipri vuracağı iddia edildi - Kremlin təbligatçısı ruslara xəbərdarlıq etdi

21.11.2024 | 16:05
YAP bundan sonra da Azərbaycanın yeni zirvələr fəth etməsinə mühüm töhfələr verəcək

21.11.2024 | 16:04
"COP29 əla təşkil olunub" - Zaxarova

21.11.2024 | 15:51
"Cəmi bir qəpik sosial sığorta ödənişi olan şəxsə minimum pensiya ödənilir" - Sahil Babayev

21.11.2024 | 15:38
BMT Baş katibi G20 liderlərini COP29-da maliyyə məqsədinin təmin edilməsi üçün göstəriş verməyə çağırdı

21.11.2024 | 15:24
ABŞ nümayəndəsi Su üzrə Bakı Dialoqu təşəbbüsünün əhəmiyyətindən danışdı...

21.11.2024 | 15:17
"Bakıda yeni iddialı iqlim maliyyəsi məqsədinə dair razılaşma əldə etməliyik" - Quterreş

21.11.2024 | 15:10
"Paris Sazişinə əsaslanan beynəlxalq əməkdaşlıq iqlimlə mübarizə üçün zəruridir" - BMT Baş katibi

21.11.2024 | 14:50
COP29-da meşələr üçün iqlim maliyyəsinin artırılması məsələsi müzakirə edilib

21.11.2024 | 14:43
"Sivilizasiyamızın gələcəyini indi etdiklərimiz və ya etmədiklərimiz müəyyənləşdirəcək" - BMT rəsmisi

21.11.2024 | 14:25
"Çin və ABŞ-ın NDC-ləri qlobal istiləşməni 1,5 dərəcədə məhdudlaşdırmaq hədəfinə uyğun gəlmir"

21.11.2024 | 13:58
Kərim Vəliyev Pakistanın Quru Qoşunları komandanı ilə görüşdü

21.11.2024 | 13:56
COP29-da Kiçik ada dövlətlərinin və icmaların ekosistemləri müzakirə edildi

21.11.2024 | 13:45
"Su məsələləri üzrə Bakı Dialoqu gələcək COP-larda davamlı şəkildə keçirilməlidir" - BMT-nin xüsusi nümayəndəsi

21.11.2024 | 13:43
COP29 çərçivəsində aqroərzaq sistemlərinin dayanıqlığına nail olunması mövzusunda panel müzakirə keçirilib

21.11.2024 | 13:29
BMT rəsmisi Azərbaycanın iqlim dəyişmələrinə qarşı tədbirlərini yüksək qiymətləndirdi

21.11.2024 | 13:28
Nazir müavini bioloji müxtəlifliyin qlobal səviyyədə azalması səbəblərindən danışdı

21.11.2024 | 13:17
Su üzrə Bakı Dialoqu təşəbbüsünə dair niyyət protokolu imzalandı

21.11.2024 | 13:03
Против Армении должен быть создан международный религиозный трибунал - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

21.11.2024 | 12:53
BDU “İnterdisiplinar Elm Reytinqi”ndə dünya üzrə TOP-250-də yer alıb

21.11.2024 | 12:51
Muxtar Babayev hər kəsi ilk Su Bəyannaməsinə qoşulmağa çağırdı...

21.11.2024 | 12:40
Hökümət şəhid ailəsi üzvləri ilə bağlı yeni qaydanı təsdiqləyib - hansı yeniliklər var?

21.11.2024 | 12:40
"Su ilə bağlı məsələlərin həlli üçün BMT strukturları arasında əməkdaşlıq gücləndirilməlidir" - Britaniyadan baxış

21.11.2024 | 12:28
UNEP: "119 ölkə biomüxtəliflik üzrə milli hədəflərini təqdim edib"

21.11.2024 | 12:16
Qobustan Günəş Elektrik Stansiyasının tikintisini aparacaq xarici investor bəlli oldu...

21.11.2024 | 11:51
COP29: Yaşıl iqtisadiyyata əmək bazarında ədalətli keçidlə bağlı müzakirələr davam etdirilib

21.11.2024 | 11:43
COP29 çərçivəsində biomüxtəlifliyin, su ehtiyatlarının və iqlimin qarşılıqlı əlaqəsi mövzusunda yüksək səviyyəli dəyirmi masa keçirilib

21.11.2024 | 11:30
7 yaşı var, İT şirkətindən iş təklif aldı

21.11.2024 | 11:10
On ayda 21 milyard kubmetrdən çox təbii qaz ixrac edilib - DGK

21.11.2024 | 11:05
Ölkəmizdə "yaşıl texnologiya" əsasında iki yeni data mərkəzi tikiləcək

21.11.2024 | 11:02
Sülh üçün Ərdoğan planı və Putinin yeni nüvə doktrini. Dünya təhlükədə... - CANLI

21.11.2024 | 11:00
Uyğunlaşma xüsusi tədbirlər və adekvat maliyyə tələb edir - nazir müavini

21.11.2024 | 10:40
Azərbaycan idmançısı Avropa üçüncüsü olub

21.11.2024 | 10:15
Xətaidə yolu keçən 59 yaşlı qadını maşın vurub

21.11.2024 | 10:10
Türkiyədə bir neçə polisi yaralayan 11 şübhəli saxlanılıb

21.11.2024 | 10:10
"Titanik"in aktyorları 27 il sonra bir arada...

21.11.2024 | 10:05
Bu ölkə "Hizbullah"ı terror təşkilatı elan etdi

21.11.2024 | 10:00
"Su və iqlimə uyğunlaşma mövzuları əsas müzakirə mövzularıdır" - Jason Morrison

21.11.2024 | 09:30
Şotlandiya parlamentindən COP29-un sülh çağırışına dəstək QƏTNAMƏSİ

21.11.2024 | 09:26
Onkoloji xəstələrə ayrılmış 60 milyon manat əsas 2 istiqamətdə sərf olunacaq...

21.11.2024 | 09:20
Alman klubu bu futbolçu üçün 120 milyon avro transfer qiyməti qoyub

21.11.2024 | 09:10
Husilər Türkiyə gəmisinə hücum edib - Ankaradan AÇIQLAMA

21.11.2024 | 09:06
Hacıqabulda 18 yaşlı gənc yol qəzasında ölüb

21.11.2024 | 09:00
Antonio Quterreş Azərbaycana gəlib

21.11.2024 | 08:38
Maliyyə naziri bağçaların maliyyəsi ilə bağlı əslində nə demək istədi - dövlət bağçalarının taleyi....

21.11.2024 | 00:13
Ukrayna bu dəfə Rusiyanı İngiltərənin “Storm Shadow” raketlərilə vurdu...

20.11.2024 | 21:33
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva COP29-da təqdim edilən inklüziv sərgi ilə tanış olublar - FOTO

20.11.2024 | 21:10
Rusiyaya atılmış 6 raketin neçəsi tutuldu? - Kreml və Pentaqondan ziddiyyətli xəbərlər....

XƏBƏR ARXİVİ

«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930