"Zəngəzur dəhlizi razılaşdırılıb" - ABŞ-dan sensasiyalı rəy...
Qərb ölkələri ilə Ermənistan arasında müxtəlif istiqamətlər, o cümlədən hərbi sfera üzrə münasibətlər inkişaf edir. Təbii ki, bu hal Qərbin ümumən Cənubi Qafqaz regionuna diqqətini daha da artırmağa gətirib çıxarır. Lakin hadsələrin bu səpkidə inkişafı Rusiya və İranın istəklərinə uyğun gəlmir.
Avropa məsələləri üzrə gürcü ekspert Kaxa Qoqolaşvili qeyd edir ki, indi Qərbdə xüsusi maraq doğuran məsələlərdən biri Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərin gələcəyidir: “Dünyadakı mövcud vəziyyəti nəzərə alaraq deyə bilərəm ki, geosiyasi proseslər hətta Tramp-Harris seçkiqabağı kampaniyasının özəyinə çevrilib”. Onun sözlərinə görə, tərəflər və xüsusilə Tramp İsrail, Rusiya və Putin, Çin ilə bağlı xeyli səs-küylü və populist bəyanatlar veriblər, əsasən insanların hissləri ilə oynayaraq, ictimai rəyi öz tərəfinə yönəltməyə çalışırlar:
“Eyni şey Bakı-İrəvan prosesinə münasibətdə də baş verir. Mən düşünməyə meylliyəm ki, Baydenin Azərbaycan-Ermənistan təşəbbüsü səmimidir, Bayden administrasiyası Azərbaycan və Ermənistanın sülh sazişi imzalamasını çox istərdi. Bu, hazırkı administrasiya üçün yeni bir istək deyil, ABŞ Dövlət Departamenti son iki ildə görünməmiş səylər göstərib. Sadəcə olaraq, bu təşəbbüs seçkiqabağı dövrə təsadüf edib və uğurlu olarsa, demokrat hakimiyyəti bundan Harrisin xeyrinə istifadə etməyə qarşı olmayacaq”. Ekspert Harrisdən gözləntilərin Cənubi Qafqaz istiqamətində mülayim olduğunu bildirib: “Harrisin komandası ümumi tendensiyanı qorumağa çalışacaq, lakin bu halda dəyişikliklər olacaq, çünki komanda dəyişəcək”. Xatırladaq ki, ABŞ prezidentinin xüsusi köməkçisi Maykl Karpenter oktyabrın 21-də Bakıda olub, Ağ Ev başçısı Co Baydenin məktubunu Prezident İlham Əliyevə çatdırıb. Məktubda Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sənədinin tezləşdirilməsi, uzağı, bu ilin sonunadək imzalanması xahiş olunur. Karpenter ertəsi gün İrəvana gedib və oxşar məzmunlu məktubu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyana təqdim edib. ABŞ-ın Stenford Universitetindən siyasi elmlər doktoru Artur Xaçikyan bildirir ki, Baydenin məktubunda Ermənistana real təhlükəsizlik zəmanəti verilmir: “ABŞ bu gün bizə real heç nə təklif etmir. ABŞ rəsmiləri harda nə deyəcəklərini bilirlər. Nyu Yorka gedirlər, deyirlər ki, yəhudiləri çox sevirlər, çünki orada çoxlu yəhudi var. Kaliforniyada erməniləri ələ salırlar, Floridada Fidel Kastro haqqında pis sözlər deyirlər, çünki Floridada çoxlu kubalı mühacir var… Bunlar sadəcə seçicilərin səsini almaq üçündür. Yadda saxlamaq lazımdır ki, bu gün ABŞ seçkilərinin taleyini 10 min nəfər həll edə bilər. Ona görə də seçkilərdə səslər uğrunda mübarizə gedir. Qüvvələr balansı qeyri-bərabər olduğu və Azərbaycanın ağzında sendviç kimi olduğumuz halda təhlükəsizliyimizi necə təmin edəcəyik? Müttəfiqlər olmasa, özümüzü necə müdafiə edəcəyik? Əminəm ki, tezliklə bizi faktlarla üz-üzə qoyacaqlar, çünki Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı razılaşma var. Ona görə də bizə deyəcəklər ki: qorxmayın, bizim suverenliyimizə heç bir təhlükə yoxdur, Qərbdən özəl təhlükəsizlik təşkilatı var, hər şey normaldır”.
Rusiyalı siyasi və iqtisadi analitik Konstantin Simonov da bildirib ki, hadisələrin proqnozlaşdırıla bilən məcrası var: “ABŞ-ın hazırkı prezidenti son ana qədər Rusiya və İrana qarşı Cənubi Qafqaz proqramını başa çatdırmağa çalışır, ona görə də davamlı olaraq təşəbbüslərlə çıxış edir və Rusiya, İran, eləcə də Türkiyə hesab edir ki, Qərb bu məsələlərə qarışmamalıdır. Azərbaycan ABŞ-ı açıq şəkildə tənqid edir. Burada maraqlıdır, ABŞ tərəflərə nə təklif etməlidir ki, Bayden sazişin imzalanmasında vasitəçi olsun?”. Erməni politoloq Armen Bağdasaryan isə qeyd edir ki, ABŞ və Avropa İttifaqının sülh məsələsində aktivləşməsi Rusiyanın aktivləşməsi ilə izah olunmalıdır. Onun sözlərinə görə, təbii olaraq Rusiyanın aktivləşməsinə paralel olaraq Qərb də özünü aktivləşdirməyə çalışmalıdır, üstəlik, “3+3” formatı da aktivləşir: “Bəzi hesablamalara görə, bu platformalarda münaqişənin həlli müəyyən mərhələyə çata bilər və Qərb bundan kənarda qalmağa çalışmalıdır. Əgər problem “3+3” formatı çərçivəsində və ya birbaşa Azərbaycan-Ermənistan danışıqları ilə, lakin Rusiya-Türkiyə kurasiyası ilə həll olunarsa, Qərb regiondan kənarda qalacaq, Rusiyanın mövqeyi güclənəcək”. Bağdasaryan bildirib ki, Qərb üçün ən vacibi budur, ona görə də buna imkan verməməyə çalışır və aktivləşir. Bu zaman da Ermənistan bir alət olaraq istifadə olunur. Xatırladaq ki, uzun müddətdir Amerika və Avropa ölkələri Cənubi Qafqaza, xüsusən də Ermənistana dair müxtəlif planlar ortaya atırlar. Maraqlıdır ki, bütün planların idarəetmə mərkəzi kimi Ermənistan seçilsə də, regiondakı digər dövlətlərin, xüsusən də Azərbaycanın maraqlarına xələl gətirmə istəkləri sezilir. Buna baxmayaraq, rəsmi Bakının uğurlu diplomatiyası Qərbin niyyətini puça çıxarır. Sülh üçün isə Rusiya və Qərb arasında rəqabət getdikcə kəskinləşir. Amma sülhün olması üçün əsas şərt Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyinin ölkə Konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları ehtiva edən Müstəqillik Aktına istinadın aradan qaldırılması və Minsk qrupunun fəaliyyətinin dayandırılması üçün Azərbaycanla birlikdə ATƏT-ə müraciət etməsindən keçir.
Samirə SƏFƏROVA
