Stalin məşhur "YAK-3" qırıcılarını Bakıda harada istehsal etdirirdi?..
Üzeyir Cəfərov: “O vaxt Bakıda - indiki Səttarxan adına zavodda müharibə üçün silah-sursat istehsal olunurdu”
Məlum olduğu kimi, Moskvada Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) Dövlət Başçıları Şurasının iclası keçirilib. Prezident İlham Əliyev MDB dövlət başçılarının İkinci Dünya müharibəsində Qələbənin 80 illiyi ilə bağlı qəbul etdikləri müraciət haqqında fikir bildirib.
İlham Əliyev qeyd edib ki, həmin dövrdə Azərbaycanda 130 növdən çox silah, sursat və texnika, o cümlədən məşhur “Katyuşalar”, “YAK-3” qırıcıları istehsal edilirdi.
1941-1945-ci illərin alovunu Azərbaycanın hər bir vətəndaşı yaşayıb. Müharibə illərində Azərbaycanın bütün iqtisadiyyatı da müharibə tələblərinə uyğun qurulmuşdu. Bütün sənaye sahələri cəbhə üçün məhsul istehsal etməyə başlamışdı. Azərbaycan hərbi əməliyyat meydanına çevrilməsə də, müharibənin əvvəlindən axırınadək bu meydanda fəal iştirak etdi. Prezident İ.Əliyevin dediyi kimi, Bakıda müharibə üçün silah-sursat istehsal olunurdu. "Katyuşa" raketi, "Şpakin pulemyotu", "YAK-3" qırıcı təyyarəsi yığılırdı. Bütün qüvvələr faşizm üzərində qələbəyə yönəldilmişdi.
Maraqlıdır, o zaman həmin silahlar harda, hansı zavodda istehsal olunurdu?
“130 adda silah-sursat, o cümlədən “Katyuşa” adlı yaylım atəşi açan reaktiv sistemlər Bakıda hazırlanıb”
Hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, İkinci Dünya müharibəsində Azərbaycanın misilsiz xidməti olub: “O dövr Azərbaycanda çoxlu sayda sənaye zavodları olub. Həmin zavodlar Bakı və regionlarda fəaliyyət göstərirdi. Bəzi detallar Gəncə, Şəmkir, Neftçala, cənub və şimal zonasında hazırlanırdı. Silahın yığılma prosesi isə Bakıda həyata keçirilirdi. Bakıda - indiki Səttarxan adına zavodda müharibə üçün silah-sursat istehsal olunurdu. "Katyuşa" raketi, "Şpakin pulemyotu", "YAK-3" qırıcı təyyarəsi həmin zavodda yığılırdı. Bakının bütün sənaye sahələri cəbhə üçün məhsul istehsal edirdi. Bakı müharibə dövründə əsl cəbbəxanaya çevrilmişdi. 130 adda silah-sursat, o cümlədən “Katyuşa” adlı yaylım atəşi açan reaktiv sistemlər Bakıda hazırlanıb. Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin gəmi təmiri zavodları da bu işdə yaxından iştirak edib. Həmçinin, Bakının o vaxt Kişlı adlanan qəsəbəsində (Keşlə) “168” və “458” sayları altında kodlaşdırılan iki təyyarə zavodu fəaliyyət göstərib. Bu zavodlarda fasiləsiz olaraq UTI-4 və YAK-3 tipli qırıcı döyüş təyyarələri, habelə hərbi təyyarələr üçün xizəklər istehsal olunurdu. Bu dönəmdə Gəncə şəhərində böyük bir təyyarə təmiri zavodu fəaliyyət göstərirdi. Burada müxtəlif növ 782 təyyarə, habelə 1550-dən çox təyyarə mühərrikləri və digər ehtiyat hissələri təmir edilərək cəbhəyə göndərilmişdi. Azərbaycan SSR-in kimya sənayesinin fabrikləri də hərbi məhsulların istehsalı üçün yenidən qurulmuşdu. Onlar yanğınsöndürmə texnikası və inventarının istehsalını tənzimləmiş, qoruyucu geyimlərin kimyəvi maddələrlə hopdurulması prosesini mənimsəmişdilər. Metal emalı zavodları isə ordu üçün yemək qabları, yanğınsöndürmə texnikası, hərbi nümunəli nallar, vaqonlar üçün hissələr, xəndək sobaları istehsal edib. Danılmaz faktdır ki, İkinci Dünya müharibəsində qələbənin qazanılmasında Bakı nefti əvəzsiz rol oynayıb. 1941-1945-ci illər müharibəsi zamanı Sovet İttifaqının istifadə etdiyi neftin 70 faizindən çoxu, benzinin 80 faizi, mühərrik yağlarının isə 90 faizi Azərbaycanın payına düşüb”.
Günel CƏLİLOVA
