Rusiyanın Cənubi Qafqaz Siyasətində Gürcüstan Amili
Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasətində , Gürcüstan, əhəmiyyətli strateji bir amildir. Gürcüstanın, Avropa İttifaqına və NATO – ya inteqrasiya cəhdləri var . Bu da Moskva üçün bir təhlükədir . Bunun qarşısını almaq üçün Abxaziya və Osetiyanın dəstəklənməsinə görə bir sıra tədbirlər görülürdü. Gürcüstanın coğrafi strateji mövqeyi, əsasda, nəqliyyat və enerji dəhlizləri Rusiyanın maraq dairəsindədir. Rusiya Gürcüstanın Qərblə yaxınlaşmasına maneə yaratmaq və bununla yanaşı region üzərində öz təsirini qorumaq üçün siyasi və hərbi təsir göstərir. 1991-ci yəni, SSR-in dağılmağa başladığı ildən, Gürcüstan və Rusiya arasında münaqişələr başlayır. 2008-ci ildə Gürcüstan və Rusiya Federasiyasının dəstəklədiyi, öz müstəqilliyini elan etmiş Cənubi Osetiya və Abxaziya arasında baş verən müharibə , strateji əhəmiyyətli region olan Cənubi Qafqaz regionunda baş vermişdi.
Gürcüstan, 1991-ci ilin yəni, Gürcüstan Respublikası Sovet İttifaqının dağılmağa başladığı ilin əvvəllərindən, öz müstəqilliyini elan etmişdir. Bu zamandan etibarən Gürcüstan və keçmiş Cənubi Osetiya Muxtar Vilayəti arasında ilk müharibə başladı. Müharibənin ardınca bölgəyə gürcü, rus və osetin qoşunlarından ibarət sülhməramlı qüvvələr yerləşdirildi. Bu müharibənin ardınca isə 1992 və 1993-ci illərdə Abxaziya regionunda gürcülərlə abxaz seperatçılar arasında müharibə baş verdi. Müharibə, abxaz separatçılarının qələbsi ilə başa çatdı.Daha sonra 2000-ci ildə Rusiyada Vladimir Putin prezident seçilərək hakimiyyətə gəlir. Vladimir Putinin hakimiyyətə gəlməsinin ardınca 2003-cü ildə Gürcüstanda qərbyönümlü Qızılgül İnqilabı baş verdi. İnqilabın nəticəsində isə Gürcüstan və Rusiya arasında olan münasibətlər pisləşməyə başladı. Qızılgül İnqılabından sonra həmin il – 2003-cü ildə Gürcüstan NATO ilə diplomatik əlaqələrini gücləndirmək məqsədi üçün bir sıra tədbirlər gördü. Bu tədbirlərdə NATO-un 2008-ci ilin aprelində baş tutan Buxarest sammitində müsbət qarşılanaraq dəstəkləndi. Bu da Gürcüstan və NATO arasındakı əlaqənin gücləndiyinin göstəricisidir. Rusiya və Gürcüstan arasındakı diplomatik əlaqələr 2008-ci ilin aperlindən başlayaraq yenə pisləşir və nəticədə diplomatik böhran baş verir. Həmin ilin, yəni 2008-ci ilin avqustun 7-də başlamış Gürcüstan və Rusiya arasıdakı münaqişə, digərinə görə daha zəif və kiçik ölkə olan Gürcüstan üçün fəlakətlə nəticələndi. Rusiya suveren dövlətin sərhədlərini pozaraq, separatçı Cənubi Osetiyada ələqaələrini gücləndirmək məqsədi ilə buranın müdafiəsində durur. Rusiya həm C.Osetiya, həm də Abxaziyanın müstəqilliklərini tanımaqla yanaşı bu bölgələrin bir gün Gürcüstana qaytarılması ilə bağlı düşüncələrdə şübhə yaratdı. Bu da Gürcüstanın beynəlxalq sferada daha çox tanınması ambisiyalarını zəiflətdi. 2008-ci ilin 8 avqustunda Rusiya və Gürcüstan arasında 5 günlük müharibə baş verdi. Bu müharibə Cənubi Qafqazda baş vermişdir. Burada baş verməsinin səbəbləri C.Qafqaz strateji coğrafi mövqeyi güclü idi. Bundan başqa C.Qafqazın nəqliyyat və enerji dəhlizləri Gürcüstanda yerləşir. Bu da Rusiyanın həmin bölgələrdə nəzarətinin artamına səy göstərməsinə gətirib çıxarır.
Hesab edirəm ki, Rusiya Federasiyası və Gürcüstan Respublikası arasında gedən gərgin diplomatik münaqişələr öz həlli yolunu tapa bilər. Abxaziya və Cənubi Osetiya, Gürcüstan ərazisində yerləşərək Rusiyanın tərkibi altında olmasına baxmayaraq , bu 2 dövlət yəni Gürcüstan və Rusiya arasında əlaqələrin dialoq yolu ilə normallaşması daha məqsədə uyğun görülür. Bu nəzəriyyəni(əlaqələrin dialoq yolu ilə normallaşması) Avropa İttiaqının(AI) Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayındəsi Piter Semnebi də bildirmişdir. Təbiki hal-hazırda Rusiya və Gürcüstan münasibətləri 15 il öncəyə nisbətən daha normaldır. Bu da gələcəkdə diplomatik əlaqələrin daha da yaxşıya doğru gedəcəyinə ehtimal verir.
Nəticə etibarı ilə, Rusiya və Gürcüstan arasənda baş verən diplomatik gərginlik müharibə yox, dialoq, sülh yolu ilə normallaşma ehtimalı sərhəd ərazilərdə əmin- amanlığın qorunmasına və gələcək əlaqələrin daha da yaxşılaşacağına yol aça bilər.
Rəhimə Rəhimova
Azərbaycan Universiteti, İctiamai Elmlər fakültəsi
