İsrailin Livan əməliyyatı Ermənistanı qorxuya saldı - hədəfdə Zəngəzur dəhlizi?
“Mən İranın liderləri haqqında çox danışmışam. Amma bu həlledici məqamda mən birbaşa sizə, İran xalqına müraciət etmək istəyirəm. Heç bir vasitəçi olmadan. Orta Şərqdə İsrailin əlinin çatmadığı bir yer yoxdur. Xalqımızı və ölkəmizi qorumaq üçün getməyəcəyimiz bir yer yoxdur”. Bu sözləri İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahu İran xalqına videomüraciətində deyib.
Onun müraciətinin digər hissəsi də olduqca maraqlı olub. Netanyahu qeyd edib: “Hər keçən an rejim sizi, nəcib fars xalqını uçuruma daha da yaxınlaşdırır. Amma siz sadə bir şeyi bilirsiniz. İranın zülmkarları sizin gələcəyinizlə maraqlanmır. İran nəhayət azad olacaq və bu an insanların düşündüyündən çox daha tez gələcək, hər şey fərqli olacaq. Bizim iki qədim xalqımız, yəhudi xalqı və fars xalqı nəhayət sülh içində olacaq. Bizim iki ölkəmiz, İsrail və İran sülh içində yaşayacaq”. Hazırda İsrail tərəfindən yaxın Şərqdə keçirilən əməliyyat Ermənistanda böyük qorxuya səbəb olub. Bu fonda “armenianreport” portalı yazır: “Livan ordusu UNIFIL sülhməramlı qüvvələrinin tələbi ilə İsraillə sərhəddəki postlarını tərk edib. Məlumata görə, UNIFIL komandanlığı Livan hərbçilərinə İsrail ordusunun işğalından əvvəl boşaldılması lazım olan mövqelərin siyahısını verib və Livan ordusu bu tövsiyəyə əməl edib.
“Reuters” xəbər verir ki, Livan ordusu sərhəddən 5 kilometr məsafəyə geri çəkilib. Livanın “Əl-Mənar” kanalı ölkənin cənubunda iki sərhəd kəndinin intensiv artilleriya atəşinə tutulduğunu bildirir. Bundan əvvəl İsrail ordusu Livanla sərhədə yaxın üç yaşayış məntəqəsinin ərazisini qapalı hərbi zona elan edib. Bundan sonra nə olacağını proqnozlaşdırmaq çətindir. Amma biz artıq görürük ki, İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun taktikası eyni qalır: İranı İsraillə müharibədə daha fəal iştiraka cəlb etmək, ictimaiyyətin və beynəlxalq aləmin diqqətini Qəzza və Fələstindən yayındırmaq. İsrail hədə-qorxuya arxalanaraq düşmənə zərbələr endirir. Təbii ki, bu, Azərbaycanda da diqqətlə izlənir. Axı, İsrail bu ölkənin mühüm müttəfiqidir. Bundan əlavə, İranın dünya ictimaiyyəti qarşısında necə aşağılanmasını hamı seyr edir. Bəli, İran bir-birinin ardınca zərbələr alır. İsrail İran üzərində tam üstünlük nümayiş etdirir və aydındır ki, İranın arsenalında hədələrdən başqa heç nə yoxdur. İran nə qədər zəifdirsə, bu, Ermənistanın zəif olması deməkdir, təbii ki, Azərbaycan bu halda daha güclü olur. Onu da qeyd edək ki, Bakı İsrailin yaratdığı presedentdən Zəngəzuru ələ keçirmək üçün istifadə etməyə cəhd edə bilər. Və əgər Bakı bunu etmək qərarına gəlsə, bu işdə ona Rusiya və Türkiyə kömək edəcək. Bəli, vəziyyətin paradoksu ondan ibarətdir ki, Rusiya İrana yalnız situasiya müttəfiqi kimi baxır. Zəngəzur dəhlizi məsələsində Tehranla Moskva arasında aşılmaz ziddiyyətlər var. Yeni bazarlara çıxmaq üçün Rusiya təcili olaraq Zəngəzur dəhlizinə ehtiyac duyur.
Qərbin sanksiyalarının yavaş-yavaş Rusiya iqtisadiyyatını zəiflətdiyi bir vaxtda Kreml Zəngəzur dəhlizindən keçmək üçün Azərbaycana arxalanır. Müttəfiqlərimizin həqiqətən də bu təhlükənin qarşısını almağa kömək edəcəyinə böyük şübhə var. Biz eyni kollektiv Qərbin Rusiya ilə ticarətini necə davam etdirdiyini, yalnız sanksiyalar rejiminə əməl etməyi imitasiya etdiyini görürük. Eyni zamanda, artıq göz qabağındadır ki, beynəlxalq hüquq sistemi – Qərbin müdafiə etdiyi “qaydalara əsaslanan nizam” təəssüf ki, fəaliyyətini dayandırır və dövlətlərin problemlərini həll etmək istəyində getdikcə daha az cəlbedici olur. Bunu Rusiya-Gürcüstan müharibəsi və Rusiyanın Krımı ələ keçirməsi də göstərdi. Sonra Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalı başlandı. İndi də İsrailin bütün qonşu dövlətlərə qarşı törətdiyi xaos. Livandakı əməliyyat indi şahidi olduğumuz hər şeyin yalnız vacib, lakin yenə də bir epizodudur. Qarşıda “hüquq dünyasına” deyil, “güc dünyasına” doğru getdikcə daha böyük sürüşmə gözlənir və hər şey ilk növbədə, xüsusilə qeyri-Qərb bölgələrində, güclü təzyiq mövqeyilə qəbul ediləcək. Rusiya “Hizbullah” işindən də “qırmızı xətlər” anlayışlarına daha skeptik və utilitar yanaşmaq üçün istifadə edəcək. Azərbaycan özü də analoji “arqumenti” qəbul edə bilər. Biz isə, düzünü desək, Azərbaycana həqiqətən qarşı çıxmaq imkanımız yoxdur və olmayacaq. Daha doğrusu, Azərbaycanla qarşıdurmanın nəticəsinin ürəkaçan olmadığını anlayaraq, ordusu artıq postlarını tərk edən Livanda bütün dünyanın müşahidə etdiyi vəziyyətə oxşar vəziyyəti görə bilərik”. Burada qeyd edək ki, Azərbaycan Zəngəzur dəhlizini zor gücünə açmaq niyyətində deyil. Yəni Ermənistanın təşvişə düşməsinə ehtiyac yoxdur. Bununla belə, iranşünas Qarik Misakyan qeyd edir ki, Zəngəzur dəhlizinin açılma ehtimalı artır və İran da buna müqavimət göstərə bilməz: “Prinsip etibarı ilə İran tərəfi Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin əleyhinə deyil, lakin o, bu müqavilədə Zəngəzur dəhlizinin olmasını istəmir. Bu razılaşma Ermənistan və İranın geosiyasi maraqlarına xələl gətirməməlidir. Zəngəzur dəhlizi, eləcə də Türkiyənin Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərində mümkün vasitəçiyə çevrilməsi İranı narahat edir”. O iddia edib ki, İran tərəfinin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövqeyi qətiyyən dəyişməyib, bunu İranın Rusiya tərəfinə reaksiyaları da sübut edir: “Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Şoyqunun İrana səfəri olub və burada digər məsələlərlə yanaşı, dəhliz də müzakirə olunub. İran mətbuatının məlumatına görə, Rusiya tərəfi İranın dəhlizlər məntiqi ilə bağlı siyasətini dəstəkləyir və ona hörmət edir. Yəni burada Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı heç bir mövqe dəyişməyib”. Qarik Misakyanın sözlərinə görə, hazırda İran ətrafında vəziyyət gərginləşib və İranın indiki mərhələdə diqqətini bu regiondan yayındırması mümkündür.
Nahid SALAYEV
