Azərbaycanın tranzit imkanları türk dünyasını göylərə qaldıracaq…
“Münasibətlərimizin inkişafı kontekstində nəqliyyat və logistika sahələri mühüm yer tutur. Azərbaycan Mərkəzi Asiya ölkələri ilə Türkiyə və Avropa bazarları arasında etibarlı tranzit ölkə kimi özünü təsdiqləyib”. Bu fikri Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Türk Dövlətləri Təşkilatının “Türk Əsri” çağırışı altında noyabrın 3-də Astanada keçirilən 10-cu yubiley Zirvə görüşündə çıxışında deyib.
Dövlət başçısı qeyd edib ki, Azərbaycan “Şərq-Qərb” nəqliyyat dəhlizinin dayanıqlı fəaliyyətinə öz dəyərli töhfəsini verir.
Ekspertlər hesab edir ki, bu gün Azərbaycan Mərkəzi Asiya ölkələri üçün Türkiyə və Avropa bazarları istiqamətində etibarlı tranzit ölkəsidir. Ölkənin imkanları da bu prosesdə mühüm rol oynayır. Məlumdur ki, Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu ilə daşınan yüklərin həcminin bir milyon tondan beş milyon tona, Bakı Ticarət Limanının imkanlarının 25 milyon tona qədər artırılması hədəflənir. Bütün bunlar, sözsüz ki, Mərkəzi Asiyadan olan tərəfdaşlar üçün də böyük imkanlar deməkdir. Mövcud vəziyyətdə Mərkəzi Asiya ölkələrinin alternativ tranzit marşrutlarına tələbinin artdığı müşahidə olunur. Məsələn, Rusiyaya qarşı sanksiyalar fonunda çətin vəziyyətə düşən Qazaxıstan ixrac və tranzit yüklərin daşınması üçün alternativ marşrutlara ehtiyac duyur. Bu çərçivədə isə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ilə əməkdaşlıq ön plana keçir. Müştərək nəqliyyat və logistika marşrutu üzrə birgə müəssisənin yaradılması barədə razılıq əldə olunması da bundan qaynaqlanır. Bu yol vasitəsilə yükdaşımaların inkişaf etdirilməsi üçün Aktau Dəniz Limanı azad iqtisadi zonasının bazasında konteyner qovşağının yaradılması da nəzərdə tutulur. Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan kimi dövlətlər yeni iqtisadi əməkdaşlıqlar platformasına üstünlük verirlər. Qeyd olunan fonda həmin dövlətlərin bu və ya digər şəkildə Azərbaycan vasitəsilə yeni əməkdaşlıq platformalarında iştirakı artıq reallaşmaqdadır. Türkmənistan ilə Azərbaycan arasında 2021-ci ildə imzalanan və Xəzər dənizində “Dostluq” yatağının karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və mənimsənilməsini özündə ehtiva edən Anlaşma Memorandumu buna misal ola bilər. Paralel olaraq Asiya ilə Avropanı birləşdirəcək multimodal nəqliyyat dərlizi layihəsi artıq gerçəyə çevrilir. Çin - Qırğızıstan - Özbəkistan - Türkmənistan - Azərbaycan - Gürcüstan - Türkiyə - Avropa tranziti üzrə reallaşacaq dəhlizin işə salınmasını sürətləndirmək üçün örülən işlər də bunun təsdiqidir. Ümumiyyətlə, Mərkəzi Asiyanın önəmli coğrafi region olması, Azərbaycanın da öz növbəsində güclü iqtisadiyyata, tranzit ölkə statusuna malik olması iqtisadi əməkdaşlığın yeni formatları istiqamətində işləməyə təbii zərurət yaradır. Hazırda nəqliyyat və logistika sahəsi münasibətlərdə mühüm yer tutur.
Hazırda görünən odur ki, Mərkəzi Asiya ölkələri üçün Türkiyə və Avropa bazarları istiqamətində etibarlı tranzit ölkəsi Azərbaycandır. Azərbaycan Xəzərdə ən iri ticarət donanmasına malikdir. Mərkəzi Asiya ölkələrindən artan yük tələbatı gəmiqayırma zavodunun imkanlarının genişləndirilməsi üzərində fəal işlərin aparılmasını, tanker və yükdaşıyan gəmilərin sayının artırılmasını tələb edir ki, hazırda ölkəmiz bu istiqamətdə əhəmiyyətli işlər görür. Bundan başqa, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi, tranzit daşımaların şəffaflığının təmin edilməsi üçün “Şərq-Qərb” nəqliyyat dəhlizinin rəqəmsallaşdırılması, yəni, “Rəqəmsal İpək Yolu” layihəsinin hazırlanmasına dair ardıcıl işlər yerinə yetirilir. Bundan başqa, nəzərə alınmalıdırki, Azərbaycan regionda “Şimal–Cənub” və “Şərq–Qərb” layihələrinin kəsişməsini təmin edən yeganə ölkədir. Buna görə də coğrafiyamızda türk dövlətlərinin qarşılıqlı əməkdaşlığı onların digər oyunçularla, xüsusən də Türk Dövlətləri Təşkilatına daxil olmayan Rusiya, İran və Gürcüstan kimi ölkələrlə iqtisadi və siyasi əlaqələrinin təmin edilməsi üçün şərtdir. Bununla belə, Azərbaycan türk dövlətlərinin birləşdiricisi rolunu oynayaraq, müxtəlif regionlar və regiondankənar böyük ölkələr arasında təbii əlaqələndirici kimi çıxış edir. Buna görə də türk formatının əhəmiyyətini nəzərə alsaq, o, daim artmaqdadır. Çünki bir tərəfdən bu format Türk Dövlətləri Təşkilatının perimetri üzrə yerləşən müxtəlif regionlar arasında sabit qarşılıqlı əlaqəni təmin edir, digər tərəfdən isə türk dünyası daxilində sabit və kifayət qədər səmərəli qarşılıqlı əlaqənin qurulmasına imkan yaradır. Mövcud vəziyyətdə isə ölkəmizin inkişaf etdirdiyi nəqliyyat-logistika şəbəkəsi, o cümlədən Ələt Dəniz Ticarət Limanının inşası və imkanlarının artırılması, gəmiqayırma zavodunun fəaliyyətinin genişləndirilməsi, ölkəmizin Xəzərdə ən böyük ticarət donanmasına malik olması Avropa ilə Asiya arasında daşımalar üçün olduqca vacib əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanın artan tranzit imkanları, həmçinin Mərkəzi Asiya ölkələrinin, həmin coğrafiyada yerləşən türk dövlətlərinin inkişafına da müsbət təsirini göstərir. Bundan irəli gəlir ki, Azərbaycanın Mərkəzi Asiya ilə əlaqələrində türk dünyası ilə münasibətlər də böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Samirə SƏFƏROVA
