Azərbaycan yeni borc siyasətinə start verir...
Kifayət qədər mühafizəkar borclanma siyasəti həyata keçirilir. Xarici dövlət borcu üzrə bizdə kifayət qədər azalma müşahidə olunmaqdadır. Bunu Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iclasında “Azərbaycan Respublikasının 2024-cü il dövlət büdcəsinin zərfi”nin müzakirəsi zamanı maliyyə naziri Samir Şərifov deyib.
Nazir bildirib ki, xarici borcumuz azalacaq, təxminən 5 milyard dollara qədər enə bilər: “Bu isə şübhəsiz, konkret layihələrin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı olacaq. Hazırda bizim xarici dövlət borcu 6,5 milyard səviyyəsindədir. Növbəti ildə bizim borcun əhəmiyyətli hissəsinin qaytarılması nəzərdə tutulub. Ümumi siyasət istiqaməti ona yönəlib ki, daxili dövlət borcunun ümumi borcda çəkisi artsın. Bu ona görə edilir ki, biz xarici dövlət borcundan asılı olmayaq. Xarici dövlət borcunun qiyməti hansısa məzənnə dəyişikliyi olanda manatda artır. Daxili dövlət borcunun artırılması bizim maliyyə, bank sektorunun artımına müsbət təsir göstərir. Artıq təkcə 1 il deyil, 7 ilədək borc istiqrazlarının müddətini artırmışıq. Çalışacağıq 10 illik istiqrazlar da buraxaq”. Beləliklə, səsələnən rəqəmlər xarici borc məsələsində Azərbaycan üçün əlverişli bir durumun olduğunu göstərir. Bu hal, ekspertlərə görə, manatın məzənnəsində sabitlik üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ümumiyyətlə, ölkənin maliyyə imkanları yaxşılaşdıqca xarici borclanmadan da asılılıq azalıb. Nəticədə 2003-cü ildə xarici borcun ÜDM-də payı 21,6 aizolduğu halda, 2022-ci ildə 9,5 aiz təşkil edib. Xarici dövlət borcunun 49,4 faizi 5 ilə qədər olan müddətdə, 42,6 faizi 5 ildən 10 ilə qədər olan müddətdə, 8 faizi isə 10 ildən yuxarı olan müddətdə kreditorlara qaytarılmalıdır. Xarici dövlət borcu beynəlxalq maliyyə institutlarından infrastruktur layihələri və maliyyələşmə proqramları üçün cəlb edilmiş kreditlər, həmçinin beynəlxalq maliyyə bazarlarında yerləşdirilmiş dövlət qiymətli kağızları üzrə hesabat tarixinə faktiki istifadə olunmuş vəsait üzrə ödənilməmiş qalıq vəsaitdən ibarətdir. Amma Azərbaycan borclanma strategiyasında dəyişikliklə də edir. Samir Şərifov bu xüsusda bildirir: “Bizim ortamüddətli proqnozlara nəzər yetirsək görərik ki, dövlət borcunun bir qədər artımı proqnozlaşdırılır. Bunun iki səbəbi var. Əsas səbəb ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Respublikası prezidenti tərəfindən müvafiq təkliflər qəbul edilib. Bizim borclanma siyasətimizdə dəyişikliklər edilib. Bununla borcun ÜDM-ə nisbəti 30 faizə qədər artırılıb. Əvvəlki limit 20 faiz səviyyəsində idi. Bununla yanaşı, xarici dövlət borcuna dair siyasət hədəfləri qoyulub. Növbəti ildə əhəmiyyətli dərəcədə borcun qaytarılması nəzərdə tutulur. Bunun nəticəsi olaraq xarici dövlət borcumuz azalacaq. Digər ümumi siyasət istiqaməti ona yönəlib ki, daxili dövlət borcumuzun, ümumi dövlət borcunda xüsusi çəkisi artsın. Nəyə görə bu edilir? Ona görə ki, xarici borclanmadan biz daha çox asılı olmayaq. Digər tərəfdən, 2015-ci illərdəki təcrübəmiz onu göstərir ki, xarici dövlət borcunun qiyməti hər hansı bir məzənnə dəyişikliyi baş verdikdə kəskin surətdə manat ifadəsi də artır. Bu baxımdan daha təhlükəsiz hesab olunur ki, biz daxili dövlət borcunu artıraq. Daxili dövlət borcunun həcminin artırılması bizim maliyyə sektorunun, bank sektorunun inkişafına da müsbət təsir göstərir”.
Görünən budur ki, xarici dövlət borcunun idarə edilməsində qarşıya qoyulmuş hədəflərin yerinə yetirilməsi və borcun azaldılması istiqamətində əldə edilmiş müsbət nəticələrin davamı xüsusi diqqət mərkəzindədir. Hesab olunur ki, növbəti illərdə vaxtı çatmış xarici dövlət borcunun qaytarılacağı da nəzərə alınmaqla, ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişaf templərinə əlavə təkan verilməsi məqsədilə müvafiq prioritet sahələrdə infrastruktur layihələrinin maliyyələşdirilməsi üçün əlavə xarici borc vəsaitlərinin cəlb olunması Azərbaycanın inkişafı üçün mühümdür. Bu səpkidə alternativ enerjinin toplanması və nəqli ilə əlaqədar müasir enerji şəbəkəsinin qurulması, özünüməşğulluq və sosial müdafiə tədbirlərinin gücləndirilməsi, smart şəhərlərin qurulması, ölkəmizin tranzit potensialının artırılması, o cümlədən, dəmir yolu infrastrukturunun yenidən qurulması xüsusi diqqət mərkəzindədir. Yeni borcalnmaların dövlət borcunun idarə edilməsi üzrə müəyyən olunmuş hədəflərdə öz əksini tapması üçün “Dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiyanın 2022-2025-ci illər üzrə yenilənməsi çərçivəsi”nə və “2022-2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”na müvafiq dəyişikliklər edilib. Həmin dəyişikliklərə əsasən, dövlət borcunun ÜDM-ə nisbətinin yuxarı həddi 30 faizi, birbaşa xarici dövlət borcu mütləq ifadədə 10 milyard ABŞ dollarını üstələməməlidir. Əlavə borclanma həm də ölkəmizin əməkdaşlıq etdiyi beynəlxalq maliyyə kredit qurumları ilə işgüzar münasibətlərinin davam etdirilməsi siyasəti baxımından da mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Ramil QULİYEV
