Vəziyyət pisləşir - Azərbaycan 13 ölkədən biri ola bilər...
Elman Cəfərli: “İçməli su ehtiyatlarının bu və ya digər bölgəyə nəqlində də ənənəvi metodlardan uzaqlaşmaq lazımdır”
Azərbaycanda heç vaxt böyük miqdarda içməli su ehtiyatı olmayıb. Amma son illərdə vəziyyət daha da pisləşib və proqnozlara görə, ağırlaşma artacaq. 2025-ci ilə qədər ölkəmiz adambaşına ən aşağı su ehtiyatına malik 13 ölkə sırasına daxil ola bilər.
Bu barədə Azərbaycanın Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurası, İqtisadiyyat Nazirliyi və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondunun birgə hazırladığı “Azərbaycanda DİM-lərin maliyyələşdirilməsi” hesabatında deyilir.
Maraqlıdır, bu problem niyə baş verir və vəziyyətin kritik həddə çatmaması üçün nə etmək lazımdır?
“Suyun su mənbələrindən əkin sahələrinə daşınması plastik borular və səthi beton kanallarla həyata keçilməlidir”
“Yaşıl Dünya” Ekoloji Maarifləndirmə İctimai Birliyinin sədri Elman Cəfərli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, Azərbaycan azsulu ölkələr sırasındadır. 15 ilə yaxındır ki, ölkəmizin su resursları azalmağa başlayıb. Su ehtiyatlarımızın azalmasının əsas səbəbi iqlim dəyişikliyi və kürəsəl istiləşmədir: “Eyni zamanda çaylarda su ehtiyatlarının azalması kənd təsərrüfatının inkişafı, suvarılan torpaqların artması üzündəndir. Qeyd edim ki, su mənbələrimizin 70 faizi transsərhəd çayları hesabına formalaşır. Bunlar Kür, Araz, Samur, Qanıx və digər çaylardır. Son illərdə ən böyük çayımız olan Kürdə vəziyyət narahatedici həddə çatıb. Kürün bəzi yerlədə suyu azalıb, hətta xırda adacıqlar da yaranıb.
Vəziyyətin kritik həddə çatmaması üçün mümkün qədər içməli su ehtiyatlarına qənaət etməliyik. Şərqi Zəngəzur və Qarabağın işğaldan azad olunması su ehtiyatlarımızı qismən artırıb. Ancaq həmin bölgələrdə olan su resursları düzgün idarə edilməlidir. Qarabağ çayları üzərində iri su anbarları yaradılmalıdır”.
Ekspert hesab edir ki, kənd təsərrüfatında suvarma üçün yeni texnologiyalar tətbiq edilməlidir. Şərq xalqlarının bəşəriyyətin inkişaf tarixində bir neçə böyük kəşfi var. Biri təkər, ikincisi kotan, üçüncüsü suvarma sistemidir. Bu kəşflərin 7 min ildən çox yaşı var. Hamısı yenilənib, müasirlənib. Lakin biz hələ də torpaqları babalarımızın minillərlə bundan öncə istifadə etdiyi selləmə sistemi ilə suvarırıq. Bu sistem həddən artıq su itkisi ilə nəticələnir. Suyun böyük hissəsi sahənin sonuna gedib çatmadan sovrulur: “Yaxşı olar ki, əkin sahələrinin suvarılmasında çiləmə, damcı metodlarından istifadə olunsun. Doğrudur, bunun üçün tətbiq olunan qurğular bahalıdır və fermerlər bu üzdən maraq göstərmirlər. Hesab edirəm ki, aiddiyyəti qurumlar fermerlərə bu qurğuların alınmasında və tətbiqində dəstək göstərə bilərlər.
İçməli su ehtiyatlarının bu və ya digər bölgəyə nəqlində də ənənəvi metodlardan uzaqlaşmaq lazımdır. Söhbət torpaq zəminli su kanallarından gedir. Suyun su mənbələrindən əkin sahələrinə daşınması plastik borular və səthi beton kanallarla həyata keçilməlidir. Tullantı sularının təkrar emalı günün vacib tələblərindəndir. Onu da deyim ki, ölkəmizdə bu metoddan istifadəyə başlanılıb. Badamdarda yerləşən sutəmizləyici qurğular vasitəsilə tullantı suları təkrar emal edilir. Abşeronda 1500 hektara qədər sahə bu sularla suvarılır.
Bakı və Abşeronda texniki su şəbəkələrinin qurulması olduqca vacibdir. Bu sulardan avtomobilyumada, yaşıllaşdırmada istifadə etmək olar”.
Günel CƏLİLOVA
