Xarici ticarətimizdə profisit 13-dən 4 milyard dollara düşüb - 3 ildir niyə belə olur?...
Fikrət Yusifov: “Profistin belə azalması bir neft ölkəsi üçün adi haldır”
Xarici ticarət balansı ölkənin xarici ticarətində ixrac və idxal arasındakı fərqi göstərir. Xarici ticarət balansında profistin azalması ölkəyə daxil olan valyutanın da azaldığını göstərir.
Ancaq bu ilin ilk yarısında Azərbaycanın xarici ticarət balansında 4 milyard 623,4 milyon dollar profisit olub. Problem ondadır ki, son 3 ilin ilk yarısında xarici ticarət balansında profisit aşağıdakı kimi azalıb:
2022-ci ilin ilk yarısında – 13 milyard 22,4 milyon dollar; 2023-cü ilin ilk yarısı – 7 milyard 488,9 milyon dollar; 2024-cü ilin ilk yarısı – 4 milyard 623,4 milyon dollar. Nədir bu kəskin azalmanın səbəbi?
“Qeyri-neft ixracımız son 20 ildə 13 dəfəyə qədər artsa da, bu göstərici ümumi ixracımızın 12,0%-dən çox ola bilməyib”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən sabiq maliyyə naziri, professor Fikrət Yusifov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bunun səbəbini neftin ucuzlaşması ilə əlaqələndirdi: “Xarici ticarət balansımızda müsbət saldo əsasən neft və qaz ixracının hesabına formalaşır. Yəni profisitin belə azalması bir neft ölkəsi üçün adi haldır. Son üç ilin birinci yarısında xarici ticarət balansının profisitində qeydə alınan azalmalar ilk növbədə dünya bazarlarında neftin və qazın qiymətlərində baş vermiş dəyişikliklər nəticəsində yaranıb. Digər tərəfdən, Azərbaycanda neft hasilatının və bu səbəbdən onun ixracının ildən-ilə aşağı düşməsi ölkəyə möhkəm valyuta axınının azalmasına gətirib çıxarır. Baxın, əgər 2013-cü ildə respublika üzrə neft hasilatı 44,6 mln. ton təşkil edirdisə, 2022-ci ildə bu göstərici 32,7 mln. tona, 2023-cü ildə isə 30,2 mln.tona enib və bu son 15 il ərzində qeydə alınan ən aşağı göstəricidir. Neft hasilatı üzrə pik göstərici – 50,8 mln. ton olub ki, bu da 2010-cu ildə baş verib. Neft hasilatının belə kəskin aşağı düşməsi və digər tərəfdən dünya enerji balansının alternativ enerji mənbələrinin xeyrinə sürətlə dəyişməsi bizdən ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığını optimallaşdırmaq üçün ortaya ciddi səylər qoymağı tələb edir. Bəli, bu istiqamətdə son 20 ildə çox işlər görülüb, lakin görünən budur ki, bunlar yetərli deyil. Bu gün ümumi ixracımızın 88,0%-nin neft və qazın hesabına formalaşması dediklərimizin təsdiqidir. Qeyri-neft ixracımız son 20 ildə 13 dəfəyə qədər artsa da bu göstərici ümumi ixracımızın 12,0%-ndən çox ola bilməyib. Odur ki, indi real sektorun inkişafı istiqamətində elə addımlar atmaq lazımdır ki, bu mənzərəni yaxın bir neçə ildə dəyişdirmək mükün olsun. Keçən 2023-cü ildə 17,3 milyard ABŞ dolları həcmində idxal etmişik. Real sektordan ixracımız isə cəmisi 3,3 milyard dollar olub ki, bu da cəmi idxalımızın 19,0%-dən çox deyil. Bu çox azdır. Ona görə də ölkə iqtisadiyyatının real sektoruna yerli və xarici investisiyaların böyük axınını təmin edə biləcək addımlar atmaq gərəkdir. Bir qədər də obrazlı desək, bu məsələdə inqilabi dönüş etmək zamanıdır”.
Vidadi ORDAHALLI
