Çərşənbə axşamı günü, 8 iyul 2025
     

Əli Məmmədbağıroğlunun “XVII əsr Azərbaycan əlyazma kitabı” çapdan çıxıb

Image

AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun əməkdaşı f.ü.f.d. Əli Məmmıdbağıroğlunun institutun Elmi Şurasının qərarı ilə "Elm və təhsil" nəşriyyatında çap olunmuş "XVII əsr Azərbaycan əlyazma kitabı" adlı əsərində əlyazma kitablarının paleoqrafik və mətnşünaslıq məsələləri işıqlandırılmışdır. Kitabın elmi redaktoru f.e.d. Paşa Kərimov, rəyçiləri f.e.d. professor Azadə Musayeva və f.e.d. professor Kamil Allahyarovdur.

Kitabın "Giriş"ində 32 əlyazma abidəsinin araşdırılmasının nəzərdə tutulduğunu, bu vaxta kimi yazılmıç tədqiqat işlərinin konkret əlyazmalara aid olduğunu, onların paleoqrafik xüsusiyyətləri haqqında ümumi, qısa məlumat verildiyini diqqətə çatdıran müəllif bu kitabda "...əlyazma kitablarının başlıca paleoqrafik xüsusiyyətləri – kağızı, filiqranı, cildi, bədii tərtibatı, köçürülmə tarixi, köçürülmə yeri, kolofonu geniş şəkildə araşdırılmış, onların özündən əvvəlki və sonrakı dövrlərdə köçürülmüş nümunələrindən fərqli olaraq oxşar cəhətlərinin müəyyənləşdirilməsinə diqqət yetirilmişdir".

Kitabın "XVII əsr əlyazma kitablarının paleoqrafik xüsusiyyətləri" adlı I fəslinin I bölümündə "XVII əsrə qədər yaranan Azərbaycan əlyazma kitabı tarixinə bir nəzər" yetirən müəllif əlyazma kitabının yaranması, xəttatlar və katiblər, müxtəlif xətlər, əlyazma nüsxələri, əlyazma kitablarının naqis vəziyyətə düşməsinin səbəbləri haqqında məlumat verən müəllif II bölümdə "Əlyazma kitabının kağızı və filiqranı" barədə söz açır, kağızın meydana gəlməsi, kağızlardakı filliqran nişanlar, kağızdan əvvəl istifadə edilən papirus və perqamentdən, filiqranın kağıza tətbiqinin yaranma zərurətindən danışır və müxtəlif şifrli əlyazmaları nümunə göstərir. Burada bəzi alimlərin fikirləri nəzərə çatdıran tədqiqatçı yazır: "Yüksək bədii tərtibatlı, nəfis sənət əsərləri olan əlyazma kitablarının hazırlanmasında əsas şərtlərdən biri kimi yüksək keyfiyyətli kağızlardan istifadə olunmasıdır. Bu cür kağızlar Bağdad, Buxara, Xorasan, xüsusilə Təbriz, Səmərqənd və Misirdə hazırlanırdı". 

"Əlyazma kitabının köçürülmə tarixi və yeri" adlı III bölümdə müxtəlif əlyazmaları təqdim edən müəllif "Əlyazma kitabının köçürülmə tarixinin aşkar edilməsində mütəxəssislər kitabın xarici görünüşündəki xüsyusiyyətlərə də əsaslanırlar" yazır və böyükölçülü, kiçikölçülü əlyazma kitablarından bəhs edir, xüsusilə böyük şairlərin divanlarının təsvirini verir, möhürlər bahs edir, möhürlərdəki tarixdən əlyazmanın hansı kitabxanada olduğunun müəyyənləşdirilməsin mümkünlüyünü qeyd edir və sonda yazır: "Beləliklə, əlyazma kitablarında köçürülmə tarixi və köçürülmə yeri kimi paleoqrafik xüsusiyyətlərin araşdırılması bir daha göstərir ki, XVII əsrdə Azərbaycan ərazisində mədəniyyətimizə misilsiz töhfələr vermiş müəlliflərin çoxlu sayda dəyərli bədii, elmi əsərləri yaranmışdır".

Kitabın "XVII əsr əlyazma kitablarının bədii tərtibatı" adlı II fəslinin I bölümündə "Əlyazma kitabı tərtibatının əsas xüsusiyyətləri"ndən söz açılır. Müəllif professor Cahangir Qəhrəmanovun əlyazma kitablarını bədii tərtibata görə adi, orta və yüksək bədii tərtibatlı olaraq üç yerə ayırdığını qeyd edir, bunlardan danışır və "bədii tərtibat üçün xarakterik olan paleoqrafik xüsusiyyətlərdən (frontispis, başlıqlar, seçdirmələr, sütunlar, vərəqlərin rəngi, əlyazmaların paginasiyası, haşiyə xətləri) ayrı-ayrılıqda əhatəli bəhs edir. 

II bölümdə "Əlyazma kitabının cildi" haqqında, III bölümdə "Əlyazma kitabında kolofon və katibin rolu" barəsində geniş danışılır. Burada müəllif əlyazmalardan misallar verir, fikrini əyaniləşdirir, xəttatlıq, katiblik, münşilik haqqında məlumat verir və yazır: "Üumiyyətlə, əlyazma kitablarının sonunda müəllif və katib tərəfindən yazılmış kolofonun araşdırılması əlyazma kitabının avtoqraf olub-olmaması, mətnin köçürülmə tarixi, yeri, katibi və əlyazma kitabının digər başlıca paleoqrafik xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsində böyük rol oynayır".

Kitabın III fəsli "XVII əsrdə köçürülmüş Füzuli əlyazmalarında mətnşünaslıq məsələləri" adlanır. Müəllif 32 əlyazmadan 11-nin Füzuli əlyazması olduğunu vurğulayır, əlyazmalardan nümunələr verir və tekstoloji müqayisələr aparır. 

Kitabın "Yazılı mənbələrin kataloqlaşdırılması" adlı IV fəslinin I bölümü "Kataloqlaşdırma ilə bağlı ilk nəşrlər və "Əsamiul-kutubi" kataloqu" adlanır, burada əlyazma kitablarının təsvirindən, kataloqların struktur və məzmunca müxtəlifliyindən bəhs edilir, izahlı, tematik və məlumat kataloqları haqqında məlumat verilir. 

"XVII əsrə aid əlyazmaların elmi-paleoqrafik təsviri" adlı II bölümdə 32 əlyazmanın ayrı-ayrılıqda təsviri verilir. 

Kitaba filiqranların şəkilləri, 144 əlyazma kitabının məlumat cədvəli daxil edilmişdir. 

Müəllif "Sösardı" adlı yazısında görkəmli mətnşünaslar olan Əlyazmalar İnstitutunun mərhum əməkdaşlarından f.e.d. Şamil Cəmşidov, sabiq direktorlarımız f.e.d. Cahangir Qəhrəmanov və f.e.d. Məmməd Adilov haqqında ürək sözlərini yazmış, C.Qəhrəmanovun elmi rəhbəri olduğunu, bu mövzunu onun təşəbbüsü ilə tədqiq etdiyini, Ş.Cəmşidov və M.Adilov ilə   müştərək işlərinin olduğunu vurğulamış və müdafiə zamanı Məmməd müəllimin çıxışını da vermişdir.      

Kitabın sonunda zəngin ədəbiyyat siyahısı və rus dilində xülasə verilmişdir.

Kitab mətnşünaslıqla məşğul olmaq istəyən tədqiqatçılar, doktorantlar, tələbələr üçün olduqca dəyərli və maraqlı vəsaitdir. Əli müəllimi bu uğuruna görə təbrik edir, ona yeni müvəffəqiyyətlər arzulayırıq.

Sona XƏYAL



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

08.07.2025 / 14:08
"Yolumuz Qarabağa” portalından əldə olunan icazənin müddəti 5 günədək artırıldı

08.07.2025 / 13:55
Xaricdən ofis və mənzillərdə videomüşahidə kameralarına müdaxilənin qarşısı alındı - DTX-dən növbəti əməliyyat...

08.07.2025 / 13:36
Mixail Qusman Prezident İlham Əliyevin medianın inkişafındakı rolu ilə bağlı konfransın keçirilməsini təklif etdi

08.07.2025 / 13:23
"Ümumilli Lider Heydər Əliyevin mediaya münasibəti bir nümunədir" - Natiq Məmmədli

08.07.2025 / 13:12
С. Маркедонов, вместо сказок, научитесь смотреть на Россию со стороны! - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

08.07.2025 / 12:58
Cəbrayılda narkotik əməliyyatı - İki kiloqam marixuana və tiryək aşkarlandı

08.07.2025 / 12:46
Qanuna dəyişiklik edildi - polis əməkdaşlarının sosial müdafiəsi gücləndirilir

08.07.2025 / 12:34
"Azərbaycanda demokratik mətbuatın sürətli inkişafının təmin edilməsi Ümummilli Liderin adı ilə birbaşa bağlıdır" - Əhməd İsmayılov

08.07.2025 / 12:18
"Yaranmış vəziyyətdən siyasi xal qazanmağa çalışanlar var" - rusiyalı deputat

08.07.2025 / 12:11
"Azərbaycanın lider mövqeyinin güclənməsi medianın gündəmini də zənginləşdirir"

08.07.2025 / 12:05
ABŞ-da təyyarə qəzası olub - 4 nəfər həlak olub

08.07.2025 / 12:00
Dağıstanda 100-dən çox şəxs sudan zəhərlənib

08.07.2025 / 11:40
Tanınmış iş adamının oğlu faciəvi şəkildə ölüb

08.07.2025 / 11:35
Heydər Əliyev Mərkəzində “Medianın inkişafında Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rolu” mövzusunda konfrans keçirilir

08.07.2025 / 11:21
Türkiyədən Fransaya ETİRAZ - ölkədaxili hüququmuza hörmətlə yanaş"

08.07.2025 / 11:15
Milli Məclis iclas keçirir - 15 məsələ müzakirə olunur

08.07.2025 / 11:05
Zəngilanda 1 tona yaxın çətənə bitkisi məhv edilib - polis açıqlama yaydı

08.07.2025 / 11:04
Rusiya Azərbaycandan qisas almağa hazırlaşır. Amma nəyin? - CANLI

08.07.2025 / 11:02
Bu axşam “Çelsi” - “Fluminense” görüşü olacaq

08.07.2025 / 10:30
Dünya bazarında qızıl və gümüş bahalaşıb

08.07.2025 / 10:22
Vaqif Poeziya Günləri yenidən poeziya sevərləri bir araya gətirir!

08.07.2025 / 10:17
Kəlbəcərdə “UAZ” aşıb, iki nəfər xəsarət alıb

08.07.2025 / 10:12
Tramp Nobel Sülh Mükafatına namizəd oldu

08.07.2025 / 10:10
Dəmiryolçular İtaliyada tətilə başlayıb

08.07.2025 / 10:04
Biləsuvar sakininin maşınından 2 kiloqram narkotika tapıldı

08.07.2025 / 10:01
"Kilsəni əxlaqsızlardan şəsxən özüm azad edəcəm" - Paşinyandan səs-küylü açıqlama

08.07.2025 / 09:35
Pentaqon təsdiqlədi - Ukraynaya əlavə müdafiə silahları göndəriləcək

08.07.2025 / 09:25
Lənkəranda sürücü yol qəzasında ölüb

08.07.2025 / 09:20
"Mərkəzi Avropa ölkələri bizim etibarlı tərəfdaşlarımızdır" - Hikmət Hacıyev

08.07.2025 / 09:20
Rusiyada işdən çıxarıldıqdan saatlar sonra meyiti tapılan nazirin ölümü ilə bağlı müəmmalar artır...

08.07.2025 / 09:12
Texasdakı daşqın qurbanlarının sayı 100 nəfəri ötüb

08.07.2025 / 09:06
Məşhur qapıçı daha 2 il "Barselona"da

08.07.2025 / 09:00
Tramp 14 ölkəni hədələdi - avqustun 1-dən ticarət tarifləri artırılır...

08.07.2025 / 08:56
ADY qatarları yay qrafikinə keçir- açıqlandı

08.07.2025 / 08:37
Bəzi məktəblərdə attestat qiymətləri üstündə alver qızışır...

07.07.2025 / 23:45
Qazaxıstan öz neftini Azərbaycan üzərindən ixrac edə bilər - Bakı-Supsa kəməri...

07.07.2025 / 23:29
Ermənistan parlamenti Ohanyanın deputat toxunulmazlığını ləğv etdi

07.07.2025 / 22:31
"Nəticə budur - faktlar bir-bir artır..." - Aydın Quliyev yazır

07.07.2025 / 21:29
Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi nəticəsində zərər çəkmiş şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

07.07.2025 / 21:18
Rusiyada Azərbaycan diaspor rəhbərlərinin “ovuna çıxıblar”... Faktlar çoxalır...

07.07.2025 / 21:03
Quba-Xaçmaz bölgə sakinləri "fındıq elanlarından" qəzəbləniblər...

07.07.2025 / 20:48
Zəngəzur dəhlizi ABŞ və Rusiyanı üz-üzə qoyub...

07.07.2025 / 20:34
Ermənistan konstitusiyanı dəyişməkdən birdəfəlik imtina etdi, lakin Bakının tələbini icra edəcək...

07.07.2025 / 20:19
Neft bazarında vəziyyət qarışır, Azərbaycan preventiv tədbirlər görməyə məcburdur

07.07.2025 / 20:05
Xəzərdə Özbəkistanın öz “paromları” işləyəcək - Azərbaycanın “70 faiz güzəşt”i böyük iş görür...

07.07.2025 / 19:50
ECO-nun Qarabağ sammiti Əfqanıstandan Rusiyaya “yol açdı”...

07.07.2025 / 19:36
Rusiya Ukraynada kimyəvi silah tətbiq etdi - ağır ittiham, dünya şokda...

07.07.2025 / 19:22
Qlobal demoqrafiya problemləri Azərbaycanda da özünü göstərməyə başlayır...

07.07.2025 / 19:10
İrandan Azərbaycana 42 kq narkotik keçirilməsi cəhdinin qarşısı alındı - DTX və DSX-dən birgə əməliyyat...

07.07.2025 / 19:02
Mədəniyyət Nazirliyinin Rusiya ilə əməkdaşlığına dair saxta sənəd yayıldı

07.07.2025 / 18:51
Rusiya Əfqanıstanı “İslam əmirliyi” kimi tanıyan ilk ölkə oldu...

07.07.2025 / 18:37
İranda türk dili problemi - Xankəndi sammiti tarixi mərhələ açdı...

07.07.2025 / 18:23
Kənd yerlərimizdə nikahsız doğulanların sayı sürətlə artır...

07.07.2025 / 18:09
ECO-nun Xankəndi sammiti - regional əməkdaşlıqda yenilik üçün yeni şərtlər var...

07.07.2025 / 17:56
Trampın Putinə ümidləri Ukraynada tam dağıldı...

07.07.2025 / 17:43
Aşuranı İranla eyni gündə və saatda keçirməyə məcburuq?..

07.07.2025 / 17:31
Pezeşkian ona qarşı sui-qəsd planının olduğunu iddia etdi - arxasında ABŞ deyil, onlar dayanırdı...

07.07.2025 / 17:26
Rusiyada daha bir müəmmalı ölüm - Putinin bu gün səhər işdən çıxardığı nazir Starovoyt evində ölü tapıldı...

07.07.2025 / 17:15
Bakıda oğurluq edən 2 şəxs saxlandı

07.07.2025 / 17:08
Rusiya hava limanlarındakı xaos Putini qəzəbləndirdi - 300-ə yaxın uçuşun dayandırılması nazirin başında çatladı…

07.07.2025 / 16:52
Filmlərin istehsalı üçün çəkilmiş xərclər qismən geri ödəniləcək...

07.07.2025 / 16:48
Ersin Tatar Azərbaycan və Şimali Kiprin biznes icmalarını daha fəal əməkdaşlığa çağırdı

07.07.2025 / 16:33
Azərbaycan Avropa İttifaqına boru kəməri ilə ən çox qaz ixrac edən ölkələrin ilk beşliyində...

07.07.2025 / 16:25
Fransa daha bir zərbəni Belçika və Perudan aldı - “Rafale” qırıcılarından imtina etdilər...

07.07.2025 / 16:10
Arpaçay İdman Birliyinin prezidenti Əli Əsgərov V Dan qara kəmər dərəcəsinin fəxri diplomuna layiq görülüb

07.07.2025 / 16:06
Ərdoğan Özgür Özələ qarşı 500 min TL-lik iddia qaldırdı

07.07.2025 / 15:26
Diplomatik xidmət orqanlarının rəhbərlərinin IX müşavirəsinin açılışı oldu - FOTO

07.07.2025 / 15:19
BMU məzunu tam təqaüdlə Çin universitetinə qəbul olub

07.07.2025 / 15:10
Sabunçuda soyğunçuluq edənlər saxlandı

07.07.2025 / 14:54
Qanı bahasına torpağı Vətən edən daha bir igidimiz – Murad Bədirov...

07.07.2025 / 14:48
Nəsimidə iki nəfəri hədələyərək soyan şəxs yaxalandı...

07.07.2025 / 14:37
Bölgələrimizdə dağılmaqda olan tarixi hamamlar yada düşmür...

07.07.2025 / 14:30
"Moskva ilə Bakı arasında fikir ayrılıqları konstruktiv şəkildə həll edilməlidir" - Peskov

07.07.2025 / 14:25
Vərəsəliklə bağlı qanunvericiliyə yeniliklər edildi

07.07.2025 / 14:17
Çinlə imzalanmış cinayət işləri üzrə qarşılıqlı hüquqi yardım haqqında müqavilə təsdiq edildi

07.07.2025 / 14:16
Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutuna rektor təyin edildi - SƏRƏNCAM

07.07.2025 / 14:08
"İşğaldan əvvəl zəng vurub deyirdilər çıxın gedin, Qarabağ Ermənistana birləşdirilməlidir, burada ancaq ermənilər yaşamalıdır" - Kərkicahan sakini

07.07.2025 / 13:50
Paşinyan Qaregini dövlət çevrilişini dəstəkləməkdə və zina etməkdə günahlandırdı

07.07.2025 / 13:45
Telefon manyaklığı PİK HƏDDƏ - oğul ana qatili oldu...

07.07.2025 / 13:22
DİN süni intellekt və İT sahələri üzrə təqaüd proqramına start verdi

07.07.2025 / 13:05
Армения опустилась ниже плинтуса - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

Qlobal demoqrafiya problemləri Azərbaycanda da özünü göstərməyə başlayır...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910