Ermənistanın konstitusiyadan başqa da dəyişməli olduğu vacib sənədlər var...
Ermənistan hökuməti Qarabağın keçmiş separatçı liderlərinə regionun və Qarabağdan köç etmiş ermənilərin hüquqi nümayəndələri kimi baxmır. Bunu Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan bəyan edib: “Hüquqi baxımdan Dağlıq Qarabağ vahid kimi mövcud deyil. Söhbət yalnız bizim köç etmiş soydaşlarımızdan gedir və Ermənistan hökuməti onların problemlərini mükəmməl şəkildə həll edir”.
Qarabağın erməni əhalisi regionu Azərbaycanın bölgədə 2023-cü ilin sentyabrında keçirdiyi hərbi əməliyyatdan sonra, demək olar, bütünlüklə könüllü şəkildə tərk edib. Baş nazir Nikol Paşinyanın siyasi komandasına daxil Alen Simonyan isə qeyd edilən bəyanatı Ermənistan parlamentindəki müxalifət deputatlarının izahat tələbindən sonra verib. Bu deputatlar Simonyandan nə üçün Ermənistan və Qarabağ parlament komissiyalarının birgə sessiyasının keçirilməsini bloklamasının səbəbini izah etməsini tələb etmişdilər. Azərbaycan hələ Qarabağ üzərində suverenliyini bərpa etməzdən əvvəl, onilliklər ərzində belə sessiyalar müntəzəm olaraq keçirilib. Simonyan müxalif deputatların tələblərinə belə cavab verib: “2021-ci ildə bir iclas keçirilib, bir müddət sonra ikinci iclasın keçirilməsi planlaşdırılırdı, lakin “Qarabağ parlamentinin” ovaxtkı sədri səhhətində yaranan problemlərə görə iclasın ləğv edilməsini xahiş edib. Düşünürəm ki, biz bu formatın ləğvi üzərində çox ciddi şəkildə işləməliyik, Dağlıq Qarabağ rəsmiləri artıq mövcud deyillər və Ermənistanda daha heç kəsin belə statusu yoxdur. “Qarabağ respublikası” onun öz rəsmilərinin qərarı ilə buraxılıb. “Qarabağ hakimiyyəti” hər şeyi təhvil verdi və helikopterə minib Ermənistana qaçdılar. İndi də gəlib burada “Qarabağ nümayəndəliyinə” toplaşıblar, öz günahlarını təmizləməyə çalışırlar. Onlar bunu təmizləyə bilməyəcək. Biz “Qarabağ nümayəndəliyinin” də ləğvini nəzərdən keçirməliyik. Hesab edirəm ki, “nümayəndəliyin” yerləşdiyi bina artıq belə şeylər üçün istifadə edilməməlidir. Münasibətlər də yalnız iki tərəf olduqda mümkündür. Şəxsən mən bəzi naməlum şəxslərin iştirakı ilə iclas keçirə bilmərəm”. Simonyan bunları deyərkən Qarabağın son separatçı lideri Samvel Şahramanyanın Azərbaycanın Qarabağ üzərində nəzarəti ələ almasından bir həftə sonra imzaladığı “fərmana” istinad edib. Şahramanyan həmin “fərmanı” 2023-cü ilin dekabrında ləğv etdiyini bildirmişdi. O iddia edirdi ki, “fərmanı” Qarabağ ermənilərinin bölgədən salamat çıxa bilmələri üçün məcburiyyət qarşısında imzalayıb. Ermənistanın müxalifət deputatlarından Artur Xaçatryan da Şahramanyanın “fərmanına” haqq qazandırıb. Bununla belə, parlament sessiyasından sonra jurnalistlərlə söhbətində Simonyan deyib ki, “Dağlıq Qaarabağın prezidenti mənim üçün mövcud deyil”. Spiker əlavə edib ki, Qarabağ ermənilərinin İrəvandakı nümayəndəliyinə vaxtilə verilmiş binanın məqsədəuyğunluğu məsələsinə baxılmalıdır. Xatırladaq ki, xüsusi təyinatlı polislər iyunun 21-də həmin nümayəndəliyin iqamətgahına reyd keçirmiş və Şahramanyanın xidməti avtomobilini həbs etmişdilər. Paşinyan Şahramanyanı Qarabağ ermənilərini İrəvanda keçirilən antihökumət mitinqlərində iştiraka təhrikdə ittiham edirdi. Bundan əvvəl Paşinyan iddia etmişdi ki, Qarabağın separatçı liderləri və Ermənistan müxalifəti erməni əhalinin bölgədən çıxmasını istəyirdi və buna görə də Azərbaycanın hərbi əməliyyatına heç bir müqavimət göstərilməyib.
Ermənistan müxalifətinin “Hayastan” fraksiyasının liderlərindən İşxan Saqatelyan deyib ki, Paşinyan Qarabağın iflası üçün məsuliyyəti boyundan atmaqda davam edir. Paşinyan dəfələrlə işarə edib ki, Qarabağ məsələsi onun administrasiyası üçün artıq qapanıb. O, Azərbaycanın bölgə üzərində suverenliyini rəsmən tanıyıb. Müxalifətçi deputat Artsvik Minasyan Alen Simonyana qarşı çıxışında Paşinyan iqtidarını Türkiyə və Azərbaycanın siyasətini həyata keçirməkdə və dəstəkləməkdə ittiham edib. Buna cavab olaraq Alen Simonyan baş verənlərdə keçmiş hakimiyyəti ittiham edib: “Ermənistan Qarabağı əldə saxlamaq üçün sərmayə qoydu, sonunda bəzi şəxslər üçün malikanələrin tikintisinə nail olduq. Ermənistan öz övladlarını qurban verdi, xalqdan dövlət büdcəsini kəsdi və hamı üçün Qarabağın mövcudluğunu təmin etdi. Nəticədə, qeyd edildiyi kimi, biz ancaq bəzi şəxslər üçün malikanələrin tikintisinə nail olduq”. Minasyan buna cavabında bildirib: “Dağlıq Qarabağ Respublikası” ifadələri hüquqi ifadə kimi Ermənistanın bir çox qanunlarında var”. Bu fonda hesab edilir ki, Ermənistan təkcə konstitusiyasında yox, digər hüquqi sənədlərində də Azərbaycana qarşı bütün ərazi iddialarını ləğv etməlidir. Xatırladaq ki, konstitusiyada istinad edilən Ermənistan Respublikasının SSRİ-dən rəsmən müstəqilliyini elan edən Müstəqillik Bəyannaməsi 1990-cı il avqustun 23-də Ermənistan Ali Sovetinin birinci sessiyasında qəbul edilib. 12 bənddən ibarət olan bəyannamənin preambulasında Ermənistan SSR Ali Sovetinin və Dağlıq Qarabağ İcraiyyə Komitəsinin “Ermənistan SSR-in və Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin birləşdirilməsi haqqında” 1989-cu il 1 dekabr tarixli birgə qərarı əsasında müstəqil Ermənistan Respublikasının hüquqi çərçivəsi müəyyənləşdirililib. Ermənistanda bir neçə dəfə konstitusiya dəyişikliyi olsa da, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi müddəasının yer aldığı Müstəqillik Bəyannamasinə istinad edilən maddələr dəyişdirilməyib. Həm bu, həm də digər qanunvericilik aktlarında ərazi iddiaları ilə bağlı müddəaların dəyişdirilməsi zəruri şərt kimi çıxış edir.
Samirə SƏFƏROVA
