Xaricdə yaşayan alimlərimizin fəaliyyətinə ölkə içindən alim baxışları...
Məhərrəm Zülfüqarlı: “Çox təəssüf ki, nazir çox mücərrəd danışdı və bununla da vəzifəsini bitmiş hesab etdi”
Sentyabrın 9-da Bakıda Xaricdə Yaşayan Azərbaycanlı Alimlərin Forumu öz işinə başlayıb. Forumda Azərbaycan elminin inkişaf etdirilməsi istiqamətində maraqlı müzakirələrin aparılacağına əminliyini diqqətə çatdıran elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev bildirib ki, tədbir çərçivəsində ən vacib məqam Azərbaycandan kənarda yaşayan alimlərimizlə inteqrasiya məsələsidir.
Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən göstəriləcək dəstək və imkanlar barədə danışan nazir transformasiyanın ən böyük problem olduğunu qeyd edib. Elmi rəqəmlərlə ölçməyin mümkün olmadığını deyən nazirin sözlərinə görə, Azərbaycan üçün elm və təhsil sahəsində müəyyən problemlər var. Lakin son on il ərzində bu sahədə xeyli müsbət işlər görülüb.
Azərbaycan elminin inkişafı üçün prioritetlərin müəyyən edilməsinin vacibliyini vurğulayan E.Əmrullayev dövlət tərəfindən təhsillə bağlı müxtəlif proqramlar həyata keçirildiyinə diqqət çəkərək, proqram çərçivəsində təhsil alan gənclərimizin ölkəyə qayıtması və öz biliklərini paylaşmasının vacibliyini qeyd edib. Nazir xaricdə yaşayan alimlərimizdən gözləntilərin çox olduğunu diqqətə çatdırıb.
Elm və təhsil naziri forumda Azərbaycan elminin problemlərindən danışıb, amma konkret nümunələr çəkməyib, Azərbaycan elmində hansı problemlərin olduğunu dilə gətirməyib. Onun çıxışından başa düşmək olmur ki, Azərbaycan elminin problemi nədir?
Bu forum Azərbaycan elminin bugünkü problemlərini alimləri qane edəcek qədər təhlil edə bildimi? Problemə nüfuz edə bildimi? Onun nəticələrini qənaətbəxş hesab etmək olarmı?
“Nazir öz çıxışında Azərbaycan elminin bugünkü problemlərini bizi qane edəcək səviyyədə təhlil etmədi, məsələlərin üstündən keçdi”
Professor Məhərrəm Zülfüqarlı “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, forumda Azərbaycan elminin konkret problemlərinin qaldırılmaması təəssüf doğurur. M.Zülfüqarlı hesab edir ki, nazir birbaşa problemlərin üstünə getməli idi və onları bir-bir qeyd etməli, səbəblərini açıqlamalı idi. Professor Zülfüqarlının fikrincə, o halda bu forumun ilkin nəticələri alimlər, elm adamları üçün qənaətbəxş sayıla bilərdi. “Bu cür forumların, tədbirlərin keçirilməsini müsbət qiymətləndirmək olar. Yəni xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlı alimlərin vətənpərvərlik hissi, Azərbaycana bağlılığı, xaricdə Azərbaycana dəstək vermələri baxımından bu əlamətdardır. Amma daxildəki vəzifəli şəxslərin, nazirin və digər vəzifə sahiblərinin fikirləri isə reallıqdan uzaqdı.
Elm və təhsil nazirinin çıxışında bildirilir ki, elm və təhsil sahəsində müəyyən problemlər var. Çox təəssüf ki, nazir çox mücərrəd danışdı və bununla da vəzifəsini bitmiş hesab etdi. O, mücərrəd fikirlər irəli sürdü. Məncə, bu, məsələyə qeyri-ciddi münasibət bəsləməyin nəticəsidir. Yəni nazir elm sahəsindəki konkret problemlərə toxunmalı və açıqlama, izah verməli idi. Eyni zamanda keçmiş dövrlə müqayisə aparmalı idi ki, son illər Azərbaycanda elmlə məşğul olanların sayı nə qədər azalıb, bunun obyektiv və subyektiv səbəbləri nədir. Bunlara aydınlıq gətirməli idi ki, indiyə qədər açıq qalan suallar qapadılsın.
Elm və təhsilin problemləri həddən artıq çoxdur. Nazir bunları bir-bir qeyd etməli idi. Orta məktəblərin yuxarı siniflərində dərsdən yayınmalardan, repetitorluğun geniş yayılmasından danışsaydı yaxşı olardı. Bundan başqa, müəllimlərin sosial problemlərindən, əməkhaqlarından danışmalı idi. Amma bunların üstündən keçib "elm və təhsil sahəsində müəyyən problemlər var" deməklə tribunada boğazdan yuxarı danışmaq heç də elmin problemlərinin həllinə kömək etmək deyil. Orqanizm xəstədirsə onu müalicə etmək lazımdı, o xəstəliyi gizlətmək lazım deyil. Azərbaycan elm və təhsilinin problemlətinin ən başlıca səbəbi isə müəllimlərin və elmlə məşğul olan şəxslərin əməkhaqqının aşağı olmasıdır. Əgər bu gün nazir bilmirsə, ona deyim ki, elmlər namizədi diplomu almışların maaşına 60 manat, elmlər doktoru alimlik dərəcəsi almış insanın maaşına isə 40 manat əlavə olunur. Yəni bu da cəmi 100 manat edir. Deyirlər ki, elmlər doktorunun maaşı müdafiədən sonra 100 manat artıb, amma belə deyil, cəmi 40 manat artıb. Mənə elə gəlir ki, nazir buna toxunmalı və orada bu maaşların bir neçə dəfə artacağını deməli idi. Bu artıq problemin həllindən xəbər verərdi. Yoxsa xaricdən hörmətli alimləri dəvət edib onların yanında mücərrəd danışmaqla problemləri həll etmək mümkün deyil. İkincisi, elm və təhsil naziri maraqlanmalıdır ki, nəyə görə xaricdə yaşayan insanlar oradan Azərbaycana qayıtmaq istəmir və qalıb orada elmlə məşğul olurlar. Bir müqayisə aparıb görsün ki, onları işləmək üçün bura dəvət etmək mümkündürmü? Onlar burada işləməyə razılıq versələr, gərək xaricdə aldıqları əməkhaqqı qədər maaşla təmin olunsunlar. Bu da mümkün deyil. Ona görə də, mənə belə gəlir ki, belə forumlar sovet dövründə olduğu kimi şüarlara, bəzəkli sözlərə yox, reallığa söykənməlidir. Reallıq da, dediyim kimi, bilavasitə elm və təhsil sahəsində ciddi problemlərin olmasıdır. Nazir "müəyyən problem" deyir, biz isə ciddi problemlərdən danışırıq”.
M.Zülfüqarlının sözlərinə görə, Elm və Təhsil Nazirliyi elm və təhsil sahəsində mövcud olan bir çox problemlərə ciddi yanaşmır. Ali məktəblərdə “Azərbaycan tarixi” fənninin saatının yarıbayarı azaldılmasının buna örnəklərdən biri olduğunu deyən M.Zülfüqarlının sözlərinə görə, bu onda və digər mütəxəssislərdə acı təəssüf doğurur: “Məsələn, sizə öz sahəmə aid bir fakt deyim. “Azərbaycan tarixi”nin tədrisi Azərbaycan dövləti üçün çox vacibdir. Çünki 44 günlük Vətən müharibəsində qazanılmış qələbədən sonra Azərbaycan xalqı dünyada böyük bir uğur qazandı, torpaqları azad etməklə xalqımızın beynəlxalq aləmdə nüfuzu çox yüksəldi. Prezidentin 44 günlük müharibənin gedişində verdiyi müsahibələr çox ciddi şəkildə təbliğ olunmalıdır. Mən özüm şəxsi təşəbbüsümlə və QHT-lərin adı ilə bir neçə dəfə Elm və Təhsil Nazirliyinə müraciət etmişəm ki, "Azərbaycan tarixi"nin dərs saatları artırılsın. Çünki əvvəllər universitetlərdə 120 saat idisə, indi 60 saata endirilib və 30 saatı mühazirə, 30 saatı seminardı. Bu 30 saatda isə cəmi 15 mövzu keçmək olur. Yəni burda qəhrəmanlıqların təbliğinə yer qalmır. Çünki son dövrün təbliği üçün azı 30 saat lazımdı. Xahiş edirdik ki, bu saatlar artırılsın, elə bil ki, o məktublar, o müraciətlər gedər-gəlməzə getdi, heç birinə cavab verilmədi. Nazir bundan danışsın ki, Azərbaycan xalqı kimi qəhrəman bir xalqın qəhrəmanlığının təbliği üçün gərək olan “Azərbaycan tarixi”nin dərs saatını niyə 120 saatdan 60 saat endiriblər? Problemin həllindən danışırıqsa, mənə elə gəlir ki, bu 120 saat 60 endirilməli deyildi, əksinə, 200 saat edilməli idi. Eləcə də digər sahələrdə vəziyyət belədir. Akademiyadakı işçilərin əmək haqqına baxın. Elmlər doktoru cəmi 700 manat maaş alır. Bundan danışmaq lazımdır. Qiymətlər də gündən-günə artır. Yəni iqtisadçılar bunu daha yaxşı bilirlər, bazis və üst qurum məsələsi var. Elm və təhsil üst qurumdu, bazis isə iqtisadiyyatdır. Onun bazasını artırmaq lazımdır. Çünki elm adamlarının sosial problemləri həll olunmasa, əməkhaqqı artırılmasa problemin həlli mümkün deyil. Bunu keşmiş təhsil naziri Misir Mərdanov da demişdi ki, belə az maaşla heç bir müəllim yüksək səviyyədə dərs deyə bilməz. Çox təəssüf ki, o boyda forumda nazir problemlərin heç birindən danışmayıb, ancaq elm və təhsil sahəsində “müəyyən problemlər var” deməklə öz işini bitmiş hesab edib. Mənə elə gəlir ki, müəyyən problemlər nazirlikdə işləyən, təhsili bilməyən, təhsildən xəbərsiz olan kadrlarla bağlıdır. Çünki orda oturan şəxslərin özləri dərs desəydilər, uzun müddət müəllimlik etsəydilər təhsilin problemlərini bilərdilər və həllinə də yaxından dəstək verərdilər. Amma çox təəssüf ki, nazirlikdə işləyənlərin mütləq əksəriyyəti nə elm, nə də təhsil sahəsini yaxından bilir. Onlar bu sahələrdən xəbərsizdirlər. Özləri də cavan kadrlardı. Fikir verin, elm və təhsil nazirinin özünün elmi dərəcəsi olmaya-olmaya böyük elmi-tədqiqat institutlarına, akademiklərə rəhbərlik edir. Elm sahəsinə elmi işlə məşğul olan, elmi dərəcəsi olan insan rəhbərlik etməlidir. Təhsildə isə təhsillə məşğul olan, təhsili yaxından bilən insan rəhbər olmalıdır. O ən azı bilməlidir ki, müəllim gedib auditoriyada 90 dəqiqə o əziyyəti çəkir, tələbəyə, şagirdə elm öyrədirsə, onlarda öz fənninə məhəbbət yaradırsa əsl müəllim odur. Amma onu dediyim prosesdə iştirak edənlər bilər.
Çox təəssüf ki, bizim gözləntilər özünü doğrultmur. Şəxsən mən bu forumun nəticələrinin elm və təhsilin problemlərinə hər hansı bir müsbət təsir edəcəyinə inanmıram. Nazir öz çıxışında Azərbaycan elminin bugünkü problemlərini bizi qane edəcək səviyyədə təhlil etmədi, məsələlərin üstündən keçdi. Yəni biz bunu müşahidə etdik.
Gələcəkdə də sovet dövründən qalmış bu formalizmindən uzaqlaşmaq və real təkliflərlə çıxış etmək, problemlərin həllinə ciddi yanaşmaq, bu problemin doğrudan da həll olunmasını istəmək lazımdır ki, nəyəsə nail ola bilək”.
M.Zülfüqarlı bildirdi ki, xarici ölkələrdə yaşayan və nüfuzlu elmi mərkəzlərdə, tədris müəssisələrində fəaliyyət göstərən alimlərimizin gördüyü işlər, apardıqları tədiqatlar, əldə etdikləri elmi nəticələr xalq olaraq bizi fərəhləndirir. O qeyd etdi ki, o alimlərin qazandığı nailiyyətlər bir nümunədir. Professor Zülfüqarlı bununla belə qeyd etdi ki, xaricdə yaşayan alimləri və xaricdə təhsil alan gəncləri Azərbaycana gətirmək üçün konkret işlər görülməli, elmin köklü probelmləri aradan qaldırılmalı və hər bir alimə normal əməkhaqqı verilməlidir. O hesab edir ki, elmin problemləri həll edilərsə, biz o alimləri də ölkəmizə cəlb edə bilərik.
İradə SARIYEVA
