Qərbi azərbaycanlıların qayıdış məsələsi Ermənistanı çalxalayır...
Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıdışının təmin olunması bu gün rəsmi Bakının xarici siyasətində əsas yerlərdən birini tutur. Lakin Ermənistanda sözügedən məsələ ciddi narahatlıqla izlənilir.
Məsələ burasındadır ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması halında Qərbi azərbaycanlıların doğma yurdlarına qayıdışı beynəlxalq platformalarda müzakirə predmetinə çevrilib.
Belə vəziyyətdə Ermənistanın özündə də maraqlı iddialar səslənir. Məsələn, erməni politoloq Tatevik Ayrapetyan bildirir ki, əslində, Ermənistan rəhbərliyi azərbaycanlıların ölkəyə qayıtmalarına hazırlaşır: "Nikol Paşinyanın göstərişi ilə komanda yoldaşları artıq Qərbi Azərbaycan konsepsiyasının təqdimatına keçiblər. Qulağımıza pıçıldamağa başlayıblar ki, nə vaxtsa azərbaycanlılar qayıdacaq, bu normaldır". Ayrapetyanın iddiasına görə, Ermənistan rəhbərliyinin bu siyasəti onun gözlədiyindən də sürətlə həyata keçirilir. Erməni hüquqşünas və hüquq müdafiəçisi Siranuş Saakyan isə qeyd edir ki, azərbaycanlıların Ermənistana qayıtması onlar üçün demoqrafik risqlər yaradır: "Ermənistan, təbii ki, azərbaycanlıların Ermənistan Respublikasında təhlükəsiz yaşaması üçün təminat verə bilər. Başqa bir sual budur ki, bu, ölkəmizin özünün təhlükəsizliyinə necə təsir edə bilər". O, Ermənistanın azərbaycanlılara qarşı nifrət siyasəti aparmadığını vurğulayıb: "Biz əcnəbilərə, o cümlədən azərbaycanlılara qarşı dözümlüyük. Ermənistanda azərbaycanlıların həyatı üçün heç bir təhlükə yoxdur. Amma Ermənistan hansı səbəbdən və hansı prinsiplə azərbaycanlılara öz sərhədlərini açmalı olacaq? Baxmayaraq ki, bu onun üçün ciddi fəsadlarla doludur, xüsusən də söhbət tarixi torpaqlara iddialardan gedirsə". Saakyan xəbərdarlıq edib ki, azərbaycanlıların Ermənistana kütləvi şəkildə gəlməsi mənfi demoqrafik nəticələrə gətirib çıxaracaq: "Nəticədə biz öz vətənimizdə azlıqda qala bilərik. Beləliklə, onlar bizə siyasi təsir göstərmək imkanı əldə edəcəklər". O xatırladıb ki, Azərbaycan prezidenti dəfələrlə azərbaycanlı qaçqınların Qarabağa və Zəngəzura qaytarılması tələblərini irəli sürüb: "Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da bu mövzuya toxunaraq, Bakının azərbaycanlı qaçqınların Ermənistana qaytarılması ilə bağlı siyasətini yeni mərhələ adlandırıb. O haqlıdır". Bundan öncə isə Ermənistandakı "Məhkəmə özbaşınalığına qarşı" təşkilatının icraçı direktoru Larisa Alaverdyan da məsələ ilə bağlı maraqlı açıqlamalar verib: "Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev 1988-ci ildən sonra Ermənistandakı yaşayış məntəqələrini və evlərini tərk etmiş azərbaycanlıların geri qaytarılmasını dəqiq vəzifə kimi qarşıya qoyub və artıq bu əməliyyatı ardıcıl olaraq həyata keçirir. "Azərbaycanlılar Ermənistanın, demək olar ki, bütün rayonlarında yaşayırdılar". Alaverdyan mövcud geosiyasi vəziyyətin Azərbaycanın xeyrinə dəyişdiyinin artıq reallıq olması ilə barışmaqdan başqa yol görmədiyini qeyd edib. Otuz beş il əvvəl Zəngəzurda, konkret olaraq, Ağudi kəndində yaşayan azərbaycanlılarla söhbətini xatırladan Alaverdiyan onların şərait yaranacağı təqdirdə buralara qayıda biləcəkləri ilə bağlı dediklərini xatırlayaraq deyib: "Artıq həmin azərbaycanlıların gözlədikləri şərait yaranıb".
Bu günlərdə Ermənistanın "Qraparak" nəşri də belə bir iddia ilə çıxış etmişdi ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsi ilə bağlı müzakirələrdə Bakının əsas tələblərindən biri azərbaycanlıların öz yurdlarına – Qərbi Azərbaycana qayıtmasının təmin edilməsi, İrəvanın onların təhlükəsizliyinə zəmanət verməsidir: "Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bunu əsas şərtlərdən biri kimi irəli sürüb. Rəsmi mənbələrin məlumatına görə, müqavilənin imzalanmasında problemli məsələlərdən biri də budur". Nəşr yazır ki, Nikol Paşinyan hakim partiyanın üzvləri ilə son qapalı görüşündə bu barədə açıq danışıb: "Bildirib ki, onlar bir tərəfdən beynəlxalq konvensiyaların əksinə çıxa, qaçqaınların geri qayıtmasını rədd edə bilməzlər, digər tərəfdən isə bunun Ermənistan üçün fəlakət olacağını da anlayırlar. Mümkün hər şeyi edəcəklər ki, bu baş verməsin". Nəşr qeyd edir ki, Azərbaycan qaçqınların öz yurdlarına qayıtması məsələsini artıq beynəlxalq gündəliyə daxil etməyə nail olub: "Artıq ABŞ, Avropa və Rusiyanın yüksək səviyyəli rəsmiləri bu haqda danışmağa başlayıb. Bildirilir ki, bu məsələ Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarının mövzusudur. Bu ilin 15 iyulunda Brüsseldə keçirilən Əliyev-Mişel-Paşinyan görüşündə Qərbi azərbaycanlıların öz evlərinə təhlükəsiz və ləyaqətlə qayıtması məsələsi müzakirə olunub. Görüşdən 10 gün sonra Paşinyan da belə bir müzakirənin olduğunu dolayısı ilə təsdiq edib". Ekspertlər hesab edir ki, Ermənistandan qaçqın düşən azərbaycanlıların öz doğma torpaqlarına təhlükəsiz qayıtması tələbinin İrəvan tərəfindən Ermənistana qarşı "ərazi iddiası" kimi qələmə verilməsi əssassızdır. Bu fonda da Qərbi Azərbaycan İcmasının dialoq təklifinin İrəvan tərəfindən tamamilə rədd edilməsi Ermənistanın bölgədə sülh və sabitlikdə maraqlı olmadığını göstərir.
Samirə SƏFƏROVA
