Gənclər doktorantura təhsilindən niyə qaçır - Nazir düzmü izah verdi?..
Nadir İsrafilov: "Biz alimin yerini vəzifəsi ilə deyil, ortaya qoyduğu nailiyyətlərlə ölçməyə başlasaq, daha yaxşı bir yerə gələ bilərik"
"Bu gün bizim doktoranturaya istedadlı insanları cəlb etməyimizlə bağlı ciddi problemlər var". Bunu AMEA-nın ümumi yığıncağında elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev deyib.
Nazir qeyd edib ki, yaxşı bir alimə vəzifə, hansısa siyasi status verəndə onun elmlə məşğul olmağa vaxtı olmur: "Nobel mükafatçısı Əziz Sancar heç bir yerin direktoru deyil. Biz elə bir yerə gəlib çıxmalıyıq ki, alimlərimiz kənar statuslara, vəzifələrə meyl etmədən elmlə məşğul olsun. Biz alimin yerini vəzifəsi ilə deyil, ortaya qoyduğu nailiyyətlərlə ölçməyə başlasaq, daha yaxşı bir yerə gələcəyik".
Danılmaz faktdır ki, bu gün gənclər doktorantura təhsilinə elə də böyük maraq göstərmir. O da bəllidir ki, bu gün doktoranturanı bitirənlər mudafiə etmək üçün çoxlu sayda çətinliklərlə üzləşir. Arxası olan elmi işi müdafiə etdirir, istədiyi hədəfə də nail olur. Ancaq öz gücünə doktoranturanı oxuyan isə yerində qalmağa davam edir. Bu kimi problemlər gəncləri elmdən uzaqlaşdırır.
"Bu gün dünya iqtisadiyyatı elmi biliklərə söykənən inkişaf xətti götürdüyündən, ölkələrin təhsil sistemlərindən də məhz bu tələblərə cavab verən sistemin qurulmasını tələb edir"
Gənclərin bu sahəyə marağının az olması ilə bağlı fikir bildirən təhsil eksperti Nadir İsrafilov "Bakı-Xəbər"ə açıqlamasında bunları qeyd etdi: "Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayevin AMEA-nın Ümumi yığıncağında doktoranturaya istedadlı insanları cəlb etməklə bağlı ciddi problemlər olduğunu etiraf etməsi və yaxşı bir alimə vəzifə, hansısa siyasi status verəndə onun elmlə məşğul olmağa vaxtı olmamasını dilə gətirməsini, əslində uzun illərdən bəri yaranan problemdən çıxış yollarından biri kimi də dəyərləndirmək olar. Nobel mükafatçısı Əziz Sancardan gətirilən misal da yerinə düşür. Biz elə bir yerə gəlib çıxmalıyıq ki, alimlərimiz kənar statuslara, vəzifələrə meyl etmədən elmlə məşğul olsun. Biz alimin yerini vəzifəsi ilə deyil, ortaya qoyduğu nailiyyətlərlə ölçməyə başlasaq, daha yaxşı bir yerə gələ bilərik.
Bəli, hər kəs öz işi ilə məşğul olmalıdır – alim alimliyi ilə, məmur məmurluğu ilə. Problemin kökü məhz bundadır. Bir müddət əvvəl bizim nə az, nə çox, 10 rektorumuz Milli Məclisdə təmsil olunurdu. Adam bir vəzifə daşımalıdır. Universitetlərdən kənarda fəaliyyət göstərən millət vəkillərinin, nazirlərin və digər vəzifə sahiblərinin dekan kimi, kafedra müdiri kimi fəaliyyət göstərmələri də, əslində elmin inkişafına mane olmaqdan başqa bir şey deyildi. Belə halların təxirə salınmadan aradan qaldırılması işin keyfiyyəti ilə yanaşı, həmin vəzifələrin gənc və perspektivli kadrlara həvalə edilməsinə öz təsirini göstərə bilərdi. Düzdür, bu kimi halların sayı son onilliklərlə müqayisədə xeyli azalıb".
Ekspert hesab edir ki, bu gün dünya iqtisadiyyatı elmi biliklərə söykənən inkişaf xətti götürdüyündən ölkələrin təhsil sistemlərindən də məhz bu tələblərə cavab verən sistemin qurulmasını tələb edir. Odur ki, yalnız ölkədaxili sosial-iqtisadi tələblərə cavab verən mexanizmlərin deyil, bütövlükdə, qlobal dünyanın rəqabətinə cavab verən mexanizmlərin hazırlanması tələb olunur: "Təhsilsiz elm, elmsiz təhsil ola bilməz" müddəası çoxları tərəfindən birmənalı şəkildə qəbul edilsə də, bir çoxları bu müddəanın reallaşmaması, inkişafın kompleks aparılmaması, elmin təhsilə verdiyi töhfənin hələ ki, lazımi nəticə verməməsi, bu məqsədlərə ayrılan vəsaitin kifayət etməməsi və yaxud əksinə, elmə ayrılan vəsaitlərin səmərəli istifadə olunmamasından hər hansı bir nəticənin əldə edilməməsi qənaətindədirlər. Elmin inkişafına ayrılan vəsaitin xərclənməsi üçün konsepsiyanın olmadığını da vurğulayanlar var.
Digər tərəfdən, hər il dövlət büdcəsindən elmə ayrılan müəyyən vəsaitlər müqabilində Azərbaycan alimlərinin son 20 ildə çoxlarının yadında qala biləcək bir elmi tapıntısı, kəşfi, iqtisadiyyata bəhrə verəcək bir yeniliyi olubmu sualını qoyanlar da olub. Hətta alimlərin böyük əksəriyyətinin Universitetlərdə cəmləşdiyini əsas gətirərək AMEA-nın ləğv edilməsi əvəzində Təhsil Nazırliyi yenidən formalaşdırılaraq, bir çox ölkələrdə olduğu kimi Elm və Təhsil Nazirliyinə çevrilməsi təklifi ilə çıxış edənlər də az olmayıb. Nəhayət, bu ideya da artıq reallaşıb, müvafiq aqentliklər yaradılıb, bu istiqamətdə müvafiq islahatlar aparılması zərurətini yaradıb.
O ki qaldı nazirin "Son illərdə doktoranturaya qəbul mərkəzləşdirilmiş qaydada aparılır. Lakin nə nazirliyin, nə də Məleykə xanım Abbaszadənin hansısa məsələni mərkəzləşdirməkdə heç bir marağı yoxdur" açıqlamasına, deməli, məsələnin optimal həlli üçün ilk olaraq bu məsələdə marağı olan tərəfi axtarıb tapmaqdan başlamalıyıq..."
Günel CƏLİLOVA
