Reklam şirkətlərinin dil qaydalarına qarşı “də” cinayəti” - tək bumu?...
Vasif Sadıqlı: “Paytaxtda “Dövlət Dili Haqqında” Qanunun pozulmasının kütləvi xarakter aldığını desək elə də mübaliğəyə yol vermiş olmarıq”
Azərbaycan dilinin qayda-qanunlarına hər bir sahədə əməl olunmalıdır. Xüsusən də Bakını reklamla bəzəyən şirkətlər mətnləri tərtib edərkən dilin bütün incəliklərini, yazı qaydalarını gözləməlidirlər.
Bakı şəhərində kifayət qədər reklam mətnlərinə rast gəlirik ki, orada dilimizin yazı qaydaları tamamilə pozulub. Paytaxt küçələrindəki, köprülərdəki reklam lövhələrində gedən səhvlər barədə ictimaiyyət hər zaman narazılıq edir. Oxucularımızdan biri redaksiyamıza bir foto təqdim edib bildirir ki, 20 Yanvar dairəsindən üzü şəhərə gələndə, köhnə Nəqliyyat Nazirliyinin binası qarşısındakı körpüdə bir reklam lövhəsi asılıb, üzərində “Azercell kabinetim - də” sözü yazılıb. Oxucu qeyd edir ki, reklam plakatında dilimizin qaydaları pozulub.
Bütövlükdə bu, Azərbaycan dilinin qrammatik qaydalarına nə dərəcədə uyğundur?
Ekspertlərin qerd etdiyi kimi, “də” ya şəkilçi kimi işlədilir, ya da ədat kimi ayrıca yazılır, sözügedən ifadədə ortada qoyulan defis Azərbaycan dilinin heç bir qaydasına uyğun deyil. Əslində, söhbət Azercelldən getmir, mövzumuz onunla bağlı deyil. Sadəcə, oxucunun təqdim etdiyi faktdır deyə onu vurğuladıq. Ümumiyyətlə, söhbət reklam mətinlərində dil qaydalarını pozan reklam şirkətlərindən gedir. Bu reklam şirkətləri reklam lövhələrində Azərbaycan dilinin bütün qayda-qanunlarını tapdayıblar.
“...Bu cür nöqsanlar həddən artıq çoxdur”
“Filoloji Araşdırmalar və Dil Monitorinqi Mərkəzi" İctimai Birliyinin (FADMM) sədri Vasif Sadıqlı “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, oxucunun təqdim etdiyi fakt yeganə deyil, bu kimi saysız faktlar var. FADMM-in davamlı olaraq bu hala qarşı mübarizə apardıqlarını deyən V.Sadıqlının sözlərinə görə, çətin də olsa, qüsurların aradan qaldırılmasına nail ola bilirlər. “Paytaxtda “Dövlət Dili Haqqında” Qanunun pozulmasının kütləvi xarakter aldığını desək elə də mübaliğəyə yol vermiş olmarıq. Məlum olub ki, bəzi səlahiyyətli qurumlar və şəxslər Azərbaycanda dövlət dilinin tətbiqi ilə bağlı qanunlardan, sərəncam və fərmanlardan xəbərdar ola-ola laqeydlik, etinasızlıq göstərərək on illərdir ki, dilimizdən mədəni şəkildə istifadə prinsiplərini pozur, reklam lövhələrində, bannerlərdə, ticarət və xidmət obyektlərin üzərində Azərbaycan ədəbi dilinin orfoqrafik, leksik, qrammatik normaları kobud şəkildə təhrif edirlər
"Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 17-ci maddəsinə əsasən, dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının, hüquqi şəxslərin, onların nümayəndəliklərinin və filiallarının, idarələrin adları Azərbaycan dilinin normalarına uyğun olaraq yazılmalıdır.
"Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında" Qanunun 7.2. maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının ərazisində bütün xidmət sahələrində, reklam və elanlarda dövlət dili dövlət dilinin normalarına uyğun olaraq tətbiq edilməlidir”.
Dil pozuntularının uzun illərdir davam etdiyini deyən V.Sadıqlı qeyd etdi ki, biz açıq məkanda kütləvi dil pozuntuları ilə üz-üzə qalırıq. “Açıq məkanlardakı reklam lövhələrində, bannerlərdə, ticarət və xidmət obyektlərinin üzərində Azərbaycan dilinin orfoqrafik, leksik, qramatik qaydalarının, dil normalarının kobud şəkildə pozulması çoxdandır cəmiyyəti məyus etməkdədir. 2020-ci ildə biz ziyalılardan imza toplayaraq Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısına müraciət etmişdik. 800 ziyalının imzası ilə edilən müraciətə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı operativ cavab verdi. O vaxt icra hakimiyyətində iclas çağırıldı, komissiya yaradıldı, bizi də dəvət etdilər. O vaxt bizə bildirdilər ki, ədəbi dil normalarının pozulması hallarına qarşı mübarizədə çətinlik törədən bir sıra amillər var, burada obyektiv amillər də yox deyil. Bu, kadrların azlığı ilə də bağlıdır. Bakıda 25-30 min ticarət-xidmət obyekti var, onların hamısına nəzarət etmək Azərbaycan Dövlət Reklam Agentliyi üçün çətindir...”
O qeyd etdi ki, Bakı Dəmiryol Vağzalında da analoji problem olub və bu nöqsanın aradan qaldırılması üçün idarəyə müraciət ediblər. “Müraciət etdik ki, Bakı Dəmiryol Vağzalının yuxarı hissəsində “dəmiryol” şəklində yazılsa da, I mərtəbədə qurumunuza məxsus hotelin girişində “dəmir yol”, sizin quruma aid, Puşkin küçəsində yerləşən xəstəxananın önündə “dəmir yolu” kimi yazılıb.
Bundan əlavə, yenə həmin “dəmiryol” sözü rəhbərlik etdiyiniz struktura aid muzeyin girişində “dəmir yol”, "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC-nin korporativ saytında “dəmir yolu” şəklində yazılıb.
ADY-nin veb-saytında, tabeliyinizdə olan struktur vahidlərinin sosial şəbəkə səhifələrində də bu sözün yazılışında tam orfoqrafik anarxiya hökm sürür.
Belə ki, Bakı Dəmiryol Xəstəxanasının adı həmin qurumun loqotipində “Bakı Dəmir Yolu Xəstəxanası”, xəstəxananın feysbuk səhifəsində həmin loqotipin altında “Bakı Dəmiryolu Xəstəxanası”, "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC-nin korporativ saytında isə “Bakı Dəmiryol Xəstəxanası” (düzgün variant) kimi yazılıb... Sizə müraciətin mətnini təqdim etdim. Bu barədə müraciətimiz 2 aya yaxın yazışma və telefon zənglərindən sonra həlini tapdı”.
V.Sadıqlı qeyd etdi ki, Bakı Metropolitetinin keçidlərində və stansiyalarında reklam lövhələrində də ədəbi dilin pozulması halları çox olub. “Buna görə Metropoliten rəhbərliyinə müraciət etmişik, artıq 8 reklam lövhəsi əsasən orfoqrafik normaların pozulmasına görə yığışdırılıb, digər nöqsanların aradan qaldırılması üçün hazırda iş gedir. Bir dəfə Bakı şəhər Reklam İdarəsinin rəis müavini Mehdi Ağayevlə söhbət zamanı ona “1000-dən artıq olduğunu güman etdiyimiz səhvlərə necə olur ki, yol verilir” sualını verdik. O bizə izah etdi ki, lövhələr, bannerlər, ad göstəricisi yerləşdirilməzdən əvvəl buna görə Bakı şəhər Reklam İdarəsindən icazə alınmalıdır”. Həm də dedi ki, bizim cəmi 55 əməkdaşımız var, bu işlərin hamısının öhdəsindən gələ bilmirik. Problemin səbəblərindən biri odur ki, həmin obyekt sahibləri bəzən Bakı Reklam İdarəsindən icazə almırlar, özbaşna olaraq həmin lövhələri yerləşdirirlər.
Müasir Dillər Mərkəzi adlanan bir qurum var, İçərişəhər metrosundan yuxarıda, Şeyx Şamil küçəsində yerləşir. Onun lövhəsində obyektin adı əvvəlcə ingiliscə, sonra Azərbaycan dilində yazılır. Onlara müraciət etdik ki, niyə dövlət dili haqqında qanunu pozursunuz? Cavabları çox gözlənilməz oldu: “Bu pozuntular hər yeri bürüyüb, gözünüz bizimi gördü? Biz belə qeydiyyata alınmışıq”. O obyektin sahibi xarici vətəndaşdır, amma orada azərbaycanlılar da işləyir. Vətəndaşların özlərinin laqeydliyi də bu məsələdə rol oynayır. Filoloji Araşdırmalar və Dil Monitorinqi Mərkəzi" kimi hədəflərimizdən bir budur ki, bütün cəmiyyəti ədəbi dil normalarının pozulması ilə bağlı mübarizədə maraqlı olan tərəfə çevirək. Bu hala qarşı cəmiyyət mübarizə aparmalıdır, çünki bu cür nöqsanlar həddən artıq çoxdur” - deyə V.Sadıqlı qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
