Kremlin Zəngəzur gedişi Ermənistanı şoka saldı
Hələ Vladimir Putinin Bakıya səfərindən əvvəl Rusiya tərəfi Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə danışıqlarda əsas məsələlərindən birinin Ermənistan-Azərbaycan münasibətləri ilə bağlı olacağını artıq qeyd etmişdi.
Bu fonda ikigünlük səfər çərçivəsində Rusiyanın bəyanatları göstərir ki, bu məsələ, xüsusən də Zəngəzurdan keçəcək mümkün yol məsələsi, kommunikasiyaların açılması diqqət mərkəzində olub. Bu fikirləri erməni azərbaycanşünas Tatev Ayrapetyan Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycana dövlət səfərini şərh edərkən deyib.
Onun sözlərinə görə, Azərbaycan yolların açılması məsələsinin sülh müqaviləsinin müzakirəsi çərçivəsindən çıxarıldığını bəyan edib: “Bu o deməkdir ki, məsələ başqa sahəyə keçib. Əliyevlə Putinin görüşündə əsas müzakirə mövzularından biri də bu olub. Əliyev məhz buna toxundu və Putinin Nikol Paşinyana səfərin nəticələri və müzakirələr barədə məlumat verəcəyini vurğulaması da bunu göstərir. Ən mühüm mesaj ondan ibarətdir ki, Azərbaycan və Rusiya başqa dövlətlərin Ermənistanla münasibətlərin tənzimlənməsində rol oynamasına imkan vermək niyyətində deyillər. Azərbaycan özünü regionda başqa dövlətlərin Cənubi Qafqaz proseslərinə qarışmasına imkan verməyən, Rusiya ilə heç vaxt problem yaşamayacaq bir dövlət kimi göstərir. Rusiya tərəfi Hindistan və İranı birləşdirən Şimal-Cənub dəhlizindən çox danışır, Azərbaycan isə əsasən Zəngəzurdan keçən yola diqqət yetirir. Azərbaycan tərəfi Ermənistanı regionda kommunikasiyaların açılmasına qarşı çıxan dağıdıcı tərəf kimi göstərə bilib. Rəsmi Bakının digər əsas məqsədi Ermənistan tərəfinin Moskvanın danışıqlar platformasını rədd etdiyini, Azərbaycanın isə Rusiya platformasında erməni tərəfi ilə görüşməyə hazır olduğunu göstərməyə nail olmaqdır”. Ayrapetyanın fikrincə, təkcə Rusiya Federasiyasının deyil, həm də müxtəlif güc mərkəzlərinin Azərbaycana təsiri Bakı tərəfindən uğurla neytrallaşdırılıb. Siyasi müşahidəçi Akop Badalyan isə hesab edir ki, Rusiya prezidentinin səfəri Ermənistan üçün müəyyən təhlükə yaradır. Onun fikrincə, təhdidlər beynəlxalq vəziyyət, xüsusən də Yaxın Şərqdə eskalasiya və Qərblə Rusiya arasında qarşıdurma fonunda mövcuddur: “Rusiya-Azərbaycan yaxınlaşması fonunda Ermənistanın necə mövqe tutacağı mühümdür. Şübhəsiz ki, Bakının, vəziyyətdən istifadə edərək, Kreml üçün prioritet olan geosiyasi əhəmiyyətli razılaşmaların həyata keçirilməsi üçün maksimum qiymət tələb etməsi də istisna olunmur. Ola bilsin ki, Bakı Ermənistanla bağlı Rusiyaya faktura, o cümlədən kommunikasiyaların açılması ilə bağlı faktura versin”. Onun fikrincə, Sergey Lavrovun Bakıya səfəri fonunda kommunikasiyaların bloklanmasını sabotaj etmək barədə bəyanatı da bunun təsdiqidir: “Rusiyanın mövqeyi 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndində öz əksini tapıb. Lavrovun dedikləri sadəcə olaraq Rusiyanın məsuliyyəti Ermənistanın üzərinə atmaq cəhdidir”. Politoloq Armen Vardanyan hesab edir ki, Rusiya-Azərbaycan görüşlərində Ermənistan üçün risqlər var. Vardanyan Lavrovun Putinin Bakıya səfəri fonunda verdiyi bəyanatı xatırladıb: “Rusiya və Azərbaycan üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndini həyata keçirməyə çalışırlar. Bundan əlavə, Moskva və Bakı Ermənistanın Qərblə münasibətlərinin dərinləşməsini pozmağa çalışır”.
Politoloq Andrias Qukasyan hesab edir ki, Bakıda əsas razılaşmalar pərdə arxasında əldə olunub: "Hökumətlərarası səviyyədə memorandumlar və sazişlər imzalanıb. Və Putin şəxsən getdiyindən, belə çıxır ki, əsas mövzu ictimai məkandan kənarda qalıb. Rusiyanın baş naziri də sənədləri imzalamağa gələ bilərdi”. Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov isə ayrıca imzalanmış sənədi qeyd etməyi deyil, yeni sənədləri Azərbaycanla Rusiya arasında əvvəllər imzalanmış 400-ə yaxın razılaşma kontekstində qiymətləndirməyi zəruri hesab edir: “Yalnız bu səfər zamanı əvvəllər olmayan sənədlər imzalandı, belə demək mümkünsə, boşluqlar dolduruldu”. Onun fikrincə, Putinin səfəri Rusiyanın Azərbaycanla müttəfiqlik əlaqələrini təsdiqləyir və Lavrovun Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı dedikləri Azərbaycan üçün də önəmlidir: “Putin dolayı yolla Zəngəzur dəhlizinin əhəmiyyətindən, regionda kommunikasiyaların açılmasının vacibliyindən danışıb”. Diplomat həmçinin Rusiyanın Azərbaycan və Ermənistan arasında danışıqlarda vasitəçi kimi yox, iki ölkə arasında danışıqlar platforması kimi iştirak etməyə hazır olduğunu vurğulayıb. Digər ekspertlərin fikrincə, Zəngəzur dəhlizinin açılması Rusiyadan Ermənistana quru yolunun olmaması kontekstində Moskva üçün yeni imkanlar açır. Kreml bilir ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması Rusiya üçün Azərbaycan üzərindən Ermənistana kommunikasiya imkanları yaradır. Ermənistanın “Qraparak” nəşri bunlar fonunda qeyd edir: “Cənubi Qafqazda böyük partlayışlar, kritik hadisələr baş verir, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan isə növbəti konsertə hazırlaşır. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Bakıya səfəri, Azərbaycan prezidenti ilə sülh prosesini Ermənistan olmadan müzakirə etməsi fonunda İrəvan hökuməti heç bir ciddi addım atmır. Hətta baş nazir Nikol Paşinyan ölkədə yeni böyük musiqi festivalına hazırlaşır. Məlumata görə, Gümrü və İcevandan sonra bu dəfə də Vayots Dzor vilayətinin Yegeqnadzor bölgəsində konsertlər təşkil olunacaq. Hazırda Paşinyanın əsas diqqəti bu məsələnin üzərindədir və başqa heç nəyə baxmır. Avqustun 24-də Yegeqnadzorda keçiriləcək konsertdə Nikol Paşinyan və həyat yoldaşı Anna Akopyan şəxsən iştirak edəcəklər. Hətta konsertdə Ermənistanı “Avroviziya-2024” mahnı müsabiqəsində təmsil edən “Ladaniva” qrupunun çıxışı da nəzərdə tutulub”.
Nahid SALAYEV
