Ermənistan anklav kəndlərimizi qaytarmağa hazırlaşır
Son dövrlərdə Ermənistanın Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasında ritorikasının xeyli dərəcədə dəyişməsi müşahidə olunur. İrəvan, xarici qüvvələrin təhrikinə baxmayaraq, çətin vaxtda yenə yalnız qalacağını getdikcə daha yaxşı başa düşür.
Bu fonda Ermənistan üçün yeganə xilas yolu Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasının tezləşməsi, əməkdaşlıq münasibətlərinin qurulmasıdır.
Qeyd edilənlər fonunda Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyanın son açıqlamaları xüsusi diqqət cəlb etməkdədir. Onun sözlərinə görə, vaxt gələcək, ermənilərlə azərbaycanlılar yanaşı yaşamalı olacaq: "Biz buna ümid edirik və baş verməsi üçün hər şey edəcəyik. Ermənilərlə azərbaycanlılar ticarətlə məşğul olmalıdırlar, istisna etmirəm ki, bəzi ermənilər Azərbaycan ərazisində öz evlərinə qayıdacaqlar və bir müddət sonra azərbaycanlılar gəlib Ermənistanda məskunlaşacaqlar". Sülh müqaviləsində buna aid bəndin olub-olmaması ilə bağlı suala cavab verən Simonyan bildirib ki, orada belə bir bəndə rast gəlməyib: "Sülh müqaviləsi bütünlüklə beynəlxalq prinsiplərə - ərazi bütövlüyünə, kommunikasiyaların açılmasına və sairə əsaslanır". Erməni spiker onu da qeyd edib ki, 15 gün ərzində Bakı ilə sülh müqaviləsi bağlana bilər: "Deyə bilərəm ki, biz, demək olar, bütün fundamental məsələlərdə razılığa gəlmişik. Prosesə zərər verməmək üçün bu barədə təfərrüatları açıqlamaq istəmirəm". Erməni hərbi ekspert Ayk Nahapetyan isə vurğulayır ki, hazırda sülh müqaviləsi mətninin faktiki müəllifi və moderatoru Azərbaycandır, başqa dövlət deyil: "Rəsmi Bakı sülh mətnini yaradır və şərhlər, qeydlər, təkliflər üçün Ermənistana göndərir. Lakin Paşinyanın fikrincə, mətnin mahiyyəti Mişelin vasitəçiliyi ilə Azərbaycanla razılaşdırılan prinsiplərə əsaslanır. Əslində bu məqamları Azərbaycan müəyyən edir. İrəvanın təkliflərinə baxmayaraq, Azərbaycan bir müəllim kimi pis şagird üçün düzəliş edir və ya silir, yenidən mətni Ermənistana geri göndərir. Burada əsas odur ki, Bakı bu prosesin moderatorudur. Nə vaxtsa Nikolun layihə hazırlayıb Bakıya göndərdiyini dediyini eşitmişikmi? Xeyr. Mətnin əsas müəllifi olanda və şərtləri diqtə edəndə vasitəçinin olması Bakıya sərf etmir. Azərbaycan Ermənistanın təkliflərini qəbul və ya rədd edə bilər. Ermənistan isə Azərbaycana heç demir ki, sizin təkliflərinizi bir kənara qoyub, yeni şərtlərimi təklif edirəm. Ermənistan yalnız mətndə müəyyən dəyişikliklər edir".
Ermənistanla sülh müqaviləsinin bağlanmasında maraqlı olan Azərbaycan üçün indi əsas məsələlərdən biri Zəngəzur dəhlizinin açılması və 8 anklav kəndin yenidən öz nəzarətinə qaytarılmasıdır. Əslində, Ermənistanda rəsmi səviyyədə də etiraflar artır ki, həmin anklav kəndlər onlara məxsus deyil. Ermənistan prezidenti Vaaqn Xaçaturyan separatçıların qondarma qurumlarının İrəvanda fəaliyyət göstərməsi haqda suala cavab verərkən yenidən bu mövzuya da toxunub. Öncə Xaçaturyan separatçıların qondarma qurumlarına ehtiyac olmadığını bildirib: "Artsax"ın qurumları fəaliyyət göstərərsə, nə edə bilərlər? Ermənistan Respublikası var, dövlət qurumları fəaliyyət göstərir. Onlar hansı funaksiyanı yerinə yetirəcəklər?". Daha sonra o, "Qarabağ erməniləri Ermənistanın onların torpağını düşmənə verdiyini düşünür" deyənlərə cavab verib: "Ermənistan belə bir şey etməyib. 1991-ci ildə Ermənistan Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanıyıb. Bura anklav kəndlər də daxildir". Ermənistan parlamentinin deputatı Tiqran Abramyan da bildirib ki, 8 kənd geri veriləcək: "Azərbaycanın tələb etdiyi 8 kəndin təhvil verilməsi ciddi təhlükələr yaradacaq. Paşinyan Bakının 8 kəndin qaytarılması tələbi ilə razıdır. Lakin məsələ təkcə bununla bitmir. Birincisi, Azərbaycan bunun qarşılığında Ermənistana heç bir güzəşt etməyəcək. İkincisi, Azərbaycan Başkəndi mübadilə etmək fikrində deyil. Üçüncüsü, 8 kəndin təhvil verilməsindən sonra Ermənistanın strateji kommunikasiyaları Azərbaycanın nəzarətinə keçəcək". Ermənistanın Şirak yeparxiyasının rəhbəri, yepiskop Mikael Acapaxyan da bildirib ki, Bakının 8 kəndlə bağlı tələbləri getdikcə sərtləşəcək: "Anklavların qaytarılması, dəhlizin açılması, azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycana qayıtması və sair. Bütün bunlar Əliyevin Paşinyandan tələb etdiyi məsələlərdir". Erməni keşiş qeyd edib ki, bu vəziyyətdən çıxış yolu yoxdur: "İndi heç nə etmək mümkün deyil. Çıxış yolu nəzəri cəhətdən yalnız güclənmək, qonşulardan daha güclü orduya sahib olmaqdır. Bu mümkün görünə bilər, lakin real deyil". Qeyd edək ki, Ermənistanın nəzarətində qalan Naxçıvanın Kərki və Qazaxın 7 kəndi çox mühüm strateji bölgələri əhatə edir. Həmin kəndlər Ermənistan-İran və Ermənistan-Gürcüstan magistral xətlərinin üzərində yerləşir. Digər tərəfdən, həm də kommunikasiya xətlərinə nəzarət imkanını formalaşdıır. Xatırladaq ki, bir müddət əvvəl Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Qranadada keçirilən iclasda Azərbaycanın, o cümlədən Qarabağ daxil olmaqla, 86,6 min kvadratkilometr ərazisinin tanınması ilə bağlı bəyanat imzalayıb. Burada vurğulanıb ki, tərəflər Ermənistanın və Azərbaycanın suverenliyi, sərhədlərinin toxunulmazlığı və ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması əsasında iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşdırılmasına yönəlmiş bütün səylərə sadiq qalırlar. Bu da o deməkdir ki, Paşinyan hələ də Azərbaycana qaytarılmayan Naxçıvanın Kərki kəndi və Qazaxın 7 kəndinin ölkəmizin ərazisi kimi tanındığını rəsmən elan etmiş olub.
Tahir TAĞIYEV
