Orta Asiya ölkələri üçün Azərbaycandan etibarlı çıxış yoxdur
Azərbaycanın çoxşaxəli uğurlu xarici siyasətində Mərkəzi Asiya ölkələri ilə münasibətlər xüsusi yer tutur. Eyni zamanda, bu regionu təmsil edən dövlətlər də ölkəmizlə əlaqələrə böyük önəm verir. Bunlar fonunda, xüsusilə nəqliyyat-logistika sahəsi, sənaye kooperasiyası, investisiya layihələri ilə bağlı məsələlər ölkələrimiz arasında əməkdaşlığın mühüm istiqamətlərini təşkil edir.
Məsələnin bu tərəfinə toxunan prezident İlham Əliyev Qazaxıstanın paytaxtı Astanada Mərkəzi Asiya və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Başçılarının görüşündə qeyd edib ki, qarşılıqlı fəaliyyətimizin mühüm istiqamətlərindən biri də nəqliyyat-tranzit sahəsində əməkdaşlıqdır. Dövlət başçısı bildirib ki, Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun yükaşırma qabiliyyətinin 1 milyon tondan 5 milyon tonadək artırılması, Ələt Beynəlxalq Ticarət Limanının illik ötürücülük qabiliyyətinin 15 milyon tondan 25 milyon tonadək artırılması istiqamətində görülmüş işlər, Xəzər dənizində Azərbaycanın ticarət donanması üçün yeni gəmilərin sifariş edilməsi, eləcə də Mərkəzi Asiya ölkələrində infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsi Orta Dəhlizin praktiki cəhətdən önəmini daha da artırır: “Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistan ilə fəal şəkildə investisiya layihələri həyata keçirilir. Artıq Azərbaycan-Qazaxıstan, Azərbaycan-Qırğızıstan və Azərbaycan-Özbəkistan birgə investisiya fondları yaradılıb. Həyata keçirilən “Rəqəmsal İpək Yolu” layihəsi rəqəmsal infrastrukturun inkişafına və rəqəmsal təhlükəsizliyə töhfə verəcəkdir”. Qeyd edək ki, Azərbaycan Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında körpü rolunu oynayaraq regional və qlobal gücünü möhkəmləndirir, nəqliyyat və tranzit qovşağı kimi bölgədə əsas söz sahibinə çevrilir. Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistanla həyata keçirilən investisiya layihələri, Azərbaycan-Qazaxıstan, Azərbaycan-Qırğızıstan və Azərbaycan-Özbəkistan birgə investisiya fondlarının yaradılması iri layihələrin reallaşdırılması baxımından təminat rolunu oynayır. Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistanın enerji sistemlərinin birləşdirilməsi üzrə imzalanmış Əməkdaşlıq Memorandumu isə “yaşıl enerji” sahəsində əlaqələri möhkəmləndirəcək. Mərkəzi Asiya ölkələri ilə hazırda həyata keçirilən “Rəqəmsal İpək Yolu” layihəsi də region üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu layihə rəqəmsal infrastrukturun inkişafına, bu sahədə təhlükəsizliyin təmin edilməsinə, iqtisadi inteqrasiya və texnoloji inkişafın təşviqinə yönəlib. Enerji, nəqliyyat, müdafiə və rəqəmsal infrastruktur sahələrində əməkdaşlıq regionun iqtisadi və geosiyasi birliyini gücləndirmək üçün vahid strategiyanı əks etdirir. Bu inteqrasiya türkdilli dövlətlərin qlobal rəqabət qabiliyyətini artırmaq məqsədilə güclü iqtisadi blok yaratmağa xidmət edir. Qazaxıstandan olan politoloq Janar Tulindinova bu xüsusda bildirir: “Qazaxıstanla Azərbaycan arasında əməkdaşlıq Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqazın potensialının reallaşdırılması baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir”. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Astanada keçirilən Mərkəzi Asiya və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Başçılarının görüşündə iştirakını şərh edərkən ekspert bildirib ki, respublikanın bu tədbirdə iştirakı artıq ənənə halını alıb. Azərbaycan lideri 2023-cü ildə Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının görüşündə də iştirak edib: “Azərbaycanla Qazaxıstan arasında tərəfdaşlığın möhkəmləndirilməsi dinamik iqtisadi artım və hər iki ölkədə müsbət demoqrafik tendensiyalarla bağlıdır. Əməkdaşlığın əsas amili qarşılıqlı ticarət və investisiyalardır. Bu sahələrdə davamlı artım var. Beləliklə, ötən il iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi tarixi maksimuma çatıb və 529,4 milyon dollar təşkil edib”. Ekspertin sözlərinə görə, ikitərəfli əməkdaşlıqda nəqliyyat-logistika sektoru da mühüm yer tutur və bu sahədə birgə səylər Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun imkanlarının artırılmasına yönəlib: “Mərkəzi Asiya dövlətləri üçün Azərbaycan Şərq-Qərb marşrutu üzrə etibarlı tranzit ölkədir. Asiya ilə Avropa arasında rəqəmsal telekommunikasiya dəhlizinin yaradılmasını nəzərdə tutan “Rəqəmsal İpək Yolu” əhəmiyyətli inkişaf layihəsidir. Xəzər dənizinin dibi ilə fiber-optik kommunikasiya xəttinin çəkilməsini nəzərdə tutan bu layihə regionda rəqəmsallaşma və rabitə xidmətlərinin inkişafına mühüm töhfə verəcək”.
Məlumdur ki, Azərbaycan Şərqlə Qərb arasında mühüm qovşağa çevrilib. Ölkəmizin inkişaf etdirdiyi nəqliyyat-logistika şəbəkəsi, o cümlədən Ələt Dəniz Ticarət Limanının inşası və imkanlarının artırılması, gəmiqayırma zavodunun fəaliyyətinin genişləndirilməsi, ölkəmizin Xəzərdə ən böyük ticarət donanmasına malik olması Avropa ilə Asiya arasında daşımalar üçün olduqca vacib əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanın artan tranzit imkanları, həmçinin Mərkəzi Asiya ölkələrinin, həmin coğrafiyada yerləşən türk dövlətlərinin inkişafına da müsbət təsirini göstərəcək. Bu gün Avropanın enerji təhlükəsizliyinə ciddi töhfələr verən Azərbaycan Şərqlə Qərb arasında, o cümlədən Mərkəzi Asiya ölkələri üçün mühüm tranzit ölkə və etibarlı tərəfdaşdır. Şübhəsiz ki, Mərkəzi Asiya ilə əlaqələrin, tərəfdaşlığın daha da genişləndirilməsi Azərbaycanın həm Asiya, həm Avropa üçün önəmini daha da artıracaq. Daha bir vacib məqam odur ki, yeni dünya düzəninin formalaşdığı son illər ərzində planetin müxtəlif regionlarında gedən proseslər ölkələrdən birgə əməkdaşlıq, birlikdə hərəkət etməyi və ümumi səylər göstərməyi tələb edir. Elə prezident İlham Əliyev də qatıldığı bir çox beynəlxalq forum və sammitlərdə dəfələrlə bu məsələyə toxunub və müasir dünyada, xüsusilə kiçik dövlətlərin öz təhlükəsizliklərini təmin edə bilmələri üçün səylərin birləşdirilməsinin vacibliyini diqqət mərkəzinə gətirib. Bu fonda son iki il ərzində prezidentin Mərkəzi Asiya, o cümlədən regionun türkdilli ölkələrinə ardıcıl səfərləri və həmin dövlətlərin başçılarının Azərbaycana səfərləri Türk dünyası üzvləri ilə əlaqələrimizin genişlənməsini, dərinləşməsini və strateji xarakter almasını şərtləndirib. Bu, indiki halda bütün tərəflərin maraqlarına tam cavab verir. Həmçinin, 44 günlük müharibədən sonra Azərbaycanın nəqliyyat-logistika imkanlarının genişlənməsi ölkəmizi Şərqlə Qərb arasında mühüm nəqliyyat qovşağına çevirib. Təsadüfi deyil ki, bu gün Mərkəzi Asiya ölkələrindən Avropaya gedən ən qısa və təhlükəsiz tranzit daşımalar məhz ölkəmizin ərazisindən həyata keçirilir. Azərbaycan tərəfdən Xəzər regionunda əməkdaşlığın mühüm istiqamətləri kimi nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı, nəqliyyat xidmətlərinin və multimodal daşımaların keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması Mərkəzi Asiyanın ölkəmizə diqqətini daha da artırır.
Tahir TAĞIYEV
