İran-İsrail-Livan üçbucağında dünya müharibəsi yetişdi...

HƏMAS qruplaşmasının siyasi lideri İsmayıl Haniyənin Tehranda İsrail hücumu nəticəsində qətlə yetirilməsi Yaxın Şərqdə hərbi eskalasiya ilə bağlı narahatlıqları artırıb. Sözügedən qruplaşma bildirib ki, Haniyə İranın yeni prezidenti Məsud Pezeşkianın andiçmə mərasimində iştirak edəndən sonra Tehrandakı iqamətgahında hava zərbəsi ilə öldürülüb. İranın İslam İnqilab Keşikçiləri Korpusu faktı təsdiqləyib. 

Qeyd edək ki, Haniyə 2019-cu ildə Qəzza zolağını tərk edib, Qətərdə mühacirətdə yaşayırdı. HƏMAS-ın Qəzzadakı lideri isə Yəhya Sinvardır, 7 oktyabr hücumunun əsas təşkilatçısı da o sayılır. Onu da xatırladaq ki, HƏMAS oktyabrın 7-də İsrailə hücum edərək 1200 nəfəri qətlə yetirəndən, 250 nəfəri girov götürəndən sonra İsrail Haniyəni və qruplaşmanın digər liderlərini öldürəcəyini deyirdi. İran Haniyənin necə öldürüldüyünü detallı açıqlamayıb, İslam İnqilab Keşikçiləri Korpusu isə hücumun araşdırıldığını bildirib. İran dövlət televiziyasında təhlilçilər hücuma görə İsraili günahlandırmağa başlayıb. İranın prezidenti Məsud Pezeşkian da İsmayıl Haniyənin qətlinə reaksiya verib. O deyib ki, ölkəsi öz ərazi bütövlüyünü, ləyaqətini, şərəfini və qürurunu müdafiə edəcək, işğalçı terrorçuları qorxaq hərəkətlərinə görə peşman edəcək. İranın ali lideri ayətullah Əli Xamneyi bildirib ki, Haniyənin qisasını almaq İranın borcudur. Onun sözlərinə görə, bunun səbəbi İsmayıl Haniyənin İran torpaqlarında şəhid olmasıdır: “Haniyəni qətlə yetirməklə İsrail özü üçün ağır cəzaya zəmin yaratdı”. Fələstin prezidenti Mahmud Abbas da qətli pisləyib, bunu “qorxaq hərəkət və təhlükəli hadisə”adlandırıb. Bəzi ölkələr də hücumu pisləyib, Rusiya “qəbuledilməz siyasi qətl” deyib, Türkiyə xəbərdarlıq edib ki, bu hadisə Qəzzada İsraillə HƏMAS arasında müharibəni genişləndirə bilər. Qeyd edək ki, İsrail illərdir İranın nüvə alimləri, atom proqramına bağlı digər şəxslərin qətlində şübhəli bilinir. Bu günlərdə isə İsrail  Livanın   “Hizbullah” qruplaşmasının aparıcı komandiri Fuad Şükürü “aradan götürdüyünü” bəyan edib. İsrail onun həftəsonu 12 israilli uşaq və yeniyetmənin ölümü ilə nəticələnmiş raket zərbəsinin arxasında durduğunu bildirir. Şükür Beyrutdakı mənzilində zərbə ilə qətlə yetirilib. Həm də əl-Həcc Möhsin kimi tanınan Şükürün “Hizbullah” lideri Həsən Nəsrullahın “sağ əli” olduğu bildirilir. Vaşinqton ABŞ-ın terrorçu siyahısında olan Şükür barədə informasiyaya görə 5 milyon dollar vəd etmişdi. ABŞ hakimiyyəti onu 1983-cü ildə Beyrutda ABŞ qüvvələrinə hücumda əli olduğuna görə axtarırdı. “Hizbullah” adətən İsrail hədəflərinə hücumları inkar etmir. Ancaq İsrailin işğal etdiyi Colan təpəliyinə 27 iyul hücumuna görə məsuliyyəti götürməyib. İsrail isə İranın dəstəklədiyi bu qrupa qarşı cavab tədbiri görəcəyini bildirmişdi. Onu da qeyd edək ki, Tehran “Hizbullah”ın əsas müttəfiqidir. Livanda yerləşən bu silahlı qruplaşma İranın İsrail və ABŞ-a qarşı çıxan proksiləri şəbəkəsinin əsas üzvüdür. Xatırladaq ki, HƏMAS 7 oktyabr hücumundan sonra İsrail Qəzzanı bombalamağa başlayıb. Zərbələrin azı 39 min fələstinlinin həyatına son qoyduğu, 91 minə yaxın insanın yaralandığı bildirilir. Ancaq itkilər içində mülki əhali ilə döyüşçü sayı arasında fərq qoyulmur. Bundan sonra “Hizbullah”, İranın İraq, Suriya və Yəməndə dəstəklədiyi digər silahlı qruplar da İsrailə qarşı hücumlar gerçəkləşdiriblər. Aylardır İsrail və “Hizbullah” arasında sərhəd boyunca qarşılıqlı hücumlar gerçəkləşdirilir. Onlarla insan öldürülüb, minlərlə sakin didərgin düşüb. Bütün bunlar əzəli rəqiblər arasında tammiqyaslı müharibə sarıdan qorxu yaradır.

İsrail ordusunun rəsmi nümayəndəsi Daniel Haqari bildirir ki, İsrail regionda müharibədən qaçmağa üstünlük verir, lakin hesab edir ki, “Hizbullah” hərəkatı Livan və Yaxın Şərqi genişmiqyaslı eskalasiyaya doğru aparır. Onun sözlərinə görə, İsrail Müdafiə Qüvvələri istənilən ssenariyə tam hazırdır: “Hətta “Hizbullah”ın davam edən təcavüzü, qəddar hücumları Livan xalqını və bütün Yaxın Şərqi genişmiqyaslı eskalasiyaya sürükləyir. “Hizbullah”ın döyüşçüləri 2023-cü il oktyabrın 7-də Fələstinin HƏMAS hərəkatının radikalları tərəfindən İsrailə qarşı həyata keçirilən hücuma dəstək verib, ertəsi gün onlarla döyüşlərə qoşulublar”. Eyni zamanda, İsrailin "Hizbullah" hərəkatı və Livanla müharibəyə başlaması təhlükəsi indi artıb. İsrailin yaxın vaxtlarda Livanda hərbi əməliyyat keçirməyə hazır olması artıq bir neçə həftədir ki, danışılır. Bir çox Qərb ölkələri öz vətəndaşlarını Livana səfər etməkdən çəkindirib. İsrailli politoloq Mixail Pellivert qeyd edir: “Biz "Hizbullah" ilə genişmiqyaslı hərbi eskalasiyaya çox yaxınıq". Görünür, bu təkcə üçüncü Livan müharibəsi deyil, həm də ilk İsrail-İran müharibəsi ola bilər. Bir tərəfdən hamı bundan qaçmaq istəyir, çünki müharibənin gətirə biləcəyi dağıntıların, infrastrukturun və insan itkisinin miqyası hər kəsə aydındır. Bundan əlavə, biz İranın maraqlarının nədən ibarət olduğunu başa düşə bilmirik, onun genişmiqyaslı eskalasiyaya nə dərəcədə hazır olduğundan da xəbərsizik. Mən belə bir fərziyyədən çıxış edirəm ki, "Hizbullah" müstəqil oyunçu deyil və buna görə də ilk növbədə İrandakı havadarlarının iradəsini həyata keçirəcək. Aydındır ki, ABŞ də eskalasiyadan qaçmaq istəyir, çünki ölkə seçki mərhələsindədir”.

Tahir TAĞIYEV