Azərbaycan bu göstərici ilə Avrasiyanın əsas ölkəsinə çevrilir
2021-ci illə müqayisədə 2022-ci ildə Azərbaycan ərazisindən dəmir yolu, dəniz və avtomobillə keçən tranzit yükdaşımaların ümumi həcmi 75 faiz artaraq 10.7 milyon tona çatıb.
Bu barədə məlumat “Azərbaycan ərazisindən keçən beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin tranzit potensialının artırılmasına və tranzit yükdaşımaların təşviqinə dair 2024−2026-cı illər üçün fəaliyyət lanı”nda yer alıb.
Fəaliyyət planına görə, Azərbaycanda nəqliyyat infrastrukturunun müasir tələblərə uyğunlaşdırılması və tranzit potensialının daha da gücləndirilməsi məqsədilə iri infrastruktur layihələri reallaşdırılıb, Azərbaycanın regionun nəqliyyat-logistika mərkəzinə çevrilməsi istiqamətində mühüm işlər görülüb: “Şərq-Qərb və Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərində vacib infrastruktur obyektləri olan Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının, Bakı−Tiflis−Qars dəmir yolu xəttinin, Astara dəmir yolu terminalının, Astaraçay üzərində dəmir yolu və avtomobil yolu körpülərinin, eləcə də Rusiya ilə dövlət sərhədində Samur çayı üzərində avtomobil yolu körpüsünün və beynəlxalq əhəmiyyətli avtomobil yollarının yenidən qurulması tədbirləri həyata keçirilib”. Sənəddə deyilir ki, 2022-ci ilin ikinci yarısından fəaliyyətə başlayan Əməliyyat Qərargahının gördüyü işlər sayəsində 2022-ci ilin 1-ci rübü ilə müqayisədə Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanında qeyri-əməliyyat vaxtının 60 faiz azaldılması, bərələrin orta körpü və emalı vaxtının 50 faiz azaldılması, Ələt və Poti limanları arasında vaqonların geridönüş vaxtının 50 faiz azaldılması, Xəzər dənizinin Azərbaycana, Qazaxıstana və Türkmənistana məxsus limanlarında konteyner sıxlığının aradan qaldırılması, yük axınlarının intensivliyi və hərəkət vektorunun öncədən müəyyən edilməsi təmin olunub. O da vurğulanır ki, Azərbaycanın hədəfi mövcud infrastrukturun təkmilləşdirilməsi, tranzit daşımalar zamanı sərhədkeçmə müddətinin minimuma endirilməsi yolu ilə Azərbaycan ərazisindən daşınan tranzit yükdaşımalarının həcminin 2024−2026-cı illər ərzində 2022-ci ilə nisbətən 27 faiz artırılaraq 10.7 milyon tondan 13.6 milyon tona çatdırılmasıdır. Burada qeyd edək ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi başalayandan sonra Azərbaycandan keçən Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinə maraq artıb. Azərbaycan həmçinin maraqları bir araya gətirmək, qarşılıqlı və faydalı əməkdaşlığın qurulmasının optimal yollarını tapmaq, o cümlədən Avropa, Qara dəniz, Qafqaz, Xəzər dənizi və Asiya regionlarında iqtisadi əlaqələri, ticarət və nəqliyyat kommunikasiyalarını inkişaf etdirmək üçün sabit məkandır. Hesab olunur ki, atılan addımlar Azərbaycanın Avrasiyada tranzit əhəmiyyətini daha da artıracaq. Hazıda hökumətin dəö diqqət mərkəzində olan başlıca məsələlərdən biri də Azərbaycanda nəqliyyat infrastrukturunun modernləşdirilməsi iıə yükdaşımaların təhlükəsizliyini və sürətini artırmağa nail olmaqdır. Ekspertlərə görə, Azərbaycanın geostrateji yerləşmə mövqeyi Şərq-Qərb, həm də Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi üzrə dəmir yolu infrastrukturunun modernləşdirilməsi işinin davamlılığını tələb edir. Bu mənada Ələt-Osmanlı-Astara dəmir yolu magistralının modernləşdirilməsi, bəzi sahələrdə isə dəniz sahili boyunca mövcud dəmir yolunun köçürülməsi artan yük tələbini qarşılayacaq. Həmin marşrut üzrə həm yükdaşımanın sürətini, həm də yük axınını artıracaq. Bu, Azərbaycan üzərindən keçən dəhlizlərlə ölkəmizin manevr imkanlarını yüksəldəcək və Şərq-Qərb, Şimal-Cənub istiqamətlərində artan yük tələbinə uyğun şaxələnmiş nəqliyyat infrastrukturunun təklif olunmasına gətirib çıxaracaq. Bütövlükdə dəmir və avtomobil yolu şəbəkəsinin dövrün tələblərinə uyğun şəkildə təşkil olunması Azərbaycan ərazisindən yüklərin daha sürətli, təhlükəsiz çatdırılmasına və ölkəmizin üzərindən keçən marşrutların daha cəlbedici olması ilə nəticələnəcək.
Ekspertlər vurğulayır ki, dünyada cərəyan edən son geosiyasi gərginliyin nəticəsi olaraq ənənəvi yolların bağlanması alternativ dəhlizləri gündəmə gətirməklə, onların əhəmiyyətini müstəsna şəkildə artırmış oldu. Belə olan təqdirdə Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun və ya Orta Dəhlizin artan yük tələbi bəzi infrastruktur yeniliklərini də nəzərdə tutur. Orta Dəhliz Çindən Türkiyəyə və eləcə də Avropa ölkələrinə və əks istiqamətdə yük daşımalarının çatırılmasına xidmət edir. Bu dəhlizlə hərəkət edən qatar yükləri orta hesabla 20-25 günə Çindən Avropaya çatdırır. Orta Dəhliz vasitəsilə daşınmalar ənənəvi yola müqayisədə 3 həftə tez çatdırılır. Ənənəvi yolla Çindən Avropaya daşınmalar dəniz nəqliyyatı vasitəsilə həyata keçirilirdi. Bu, daha çox vaxt itkisinə səbəb olurdu. Orta Dəhliz isə vaxta qənaət etməyə və daşımaların daha qısa müddətə çatdırılmasına imkan verir. Qısa müddətə olması isə təbii ki, xərcləri də aşağı salır. Orta Dəhliz vasitəsilə həm vaxta, həm də xərclərə qənaət edilmiş olur. Böyük investisiyalar qoyulmasına baxmayaraq, Orta Dəhlizdə yükdaşıma çoxaldıqca Yeni Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının həcminin genişləndirilməsinə də ehtiyac yaranır. Hazırda limanın yükaşırma qabiliyyəti 15 milyon tondur, 25 milyon tona qədər artırılması gözlənilir. Orta Dəhlizin digər bir elementi isə Zəngəzur dəhlizidir. Bu dəhlizin işə salınması bir neçə ildir ləngiyir. Hələlik Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolundan istifadə olunur. Bu yolun yükgötürmə qabiliyyətinin artırılması üçün cari ildə müəyyən tədbirlərin görülməsi nəzərdə tutulub. Azərbaycanın da Orta Dəhlizin effektiv işləməsi istiqamətində həyata keçirməli olduğu işlər var. Hazırda bu işlərlə intensiv məşğul olunur və vəsaitlər ayrılır. Bunlardan Ələt qəsəbəsindəki Bakı limanın ikinci fazası çərçivəsində tikintisidir. Qarşıdakı iki ildə əlavə dəmir yolu xətləri çəkiləcək, konteynerləşmiş yüklərin artmasını nəzərə alaraq bugünkü 100 min TEU-dan 500 min TEU-ya qədər konteynerin qəbulu üçün şəraitin yaradılması, həmçinin təkərli texnikanın artma dinamikasına uyğun olaraq bu növ nəqliyyatın saxlanma yerlərinin inşası nəzərdə tutulur. Bunlar Azərbaycanın indiyə qədər gördüyü işlərlə yanaşı gələcəkdə artan yük tələbini qarşılamağa imkan verəcək. Ekspertlər hesab edir ki, Mərkəzi Asiya ölkələrindən yüklərin dəniz vasitəsilə Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanına və oradan Avropaya və Körfəz ölkələrinə daşınması da Azərbaycan dəmir yolu ilə daşınmaların potensialının müəyyənləşdirilməsində həlledici rola malikdir. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı ərazisində Azad Ticarət Zonasının yaradılması, logistika mərkəzinin formalaşdırılması, yüklərin su nəqliyyat vasitələrindən boşaldılaraq dəmir yolu nəqliyyatına yüklənməsi zamanı isə əlavə dəyər yaradılacaq. Bu da ölkəmizi gəlir mənbələrindən birinə çevirəcək, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi daha da dərinləşəcək, dəmir yolunun nəqliyyat sektorunda xüsusi çəkisi və bütövlükdə nəqliyyat sektorunda məhsul və xidmətlərin payı ümumi daxili məhsulda artacaq. Nəqliyyat sektoruna qoyulan investisiya multiplikativ effekt yaratmaqla xidmət etdiyi sahələrin inkişafını stimullaşdıracaq.
Ramil QULİYEV
