ÜDM artımına görə MDB-də yaxşı yerdə deyilik - gürcülər də bizdən öndədir...
Fuad İbrahimov: “Problem ondadır ki, ölkədə neft hasilatı ilbəil aşağı düşdüyü üçün gəlirlər azalır”
Müşahidələr göstərir ki, Azərbaycanda iqtisadi artımın səviyyəsi bir sıra postsovet ölkələri ilə müqayisədə çox aşağıdır. Belə ki, ölkəmiz iqtisadi aktivlik göstəricilərinə və ümumi daxili məhsulun artım səviyyəsinə görə bir sıra MDB ölkələrindən kəskin şəkildə geridə qalır.
Hətta rəsmi rəqəmlərə görə, Azərbaycanda bir sıra məhsulların istehsalı azalıb. Məsələn, armatur istehsalı 26%-dən çox, ayaqqabı istehsalı 45%, makaron istehsalı 32%, geyim istehsalı 12,3%, metallurgiya sənayesi məhsullarının istehsalı 25,4% azalıb. Bu il Azərbaycanda ÜDM artımı cəmi 0,5% olub. Ancaq müqayisə üçün qeyd edək ki, Gürcüstanda ÜDM bu il 6,8%, Qazaxstanda 4,7%, Özbəkistanda 5,8%, Moldovada 2%-dən çox artıb.
Maraqlıdır, niyə həmin ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanda ÜDM artımı bu qədər aşağıdır?
“Digər səbəb sağlam bazarın olmaması və məmurların özəl sektora müdaxiləsi ilə bağlıdır”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov Azərbaycanda ÜDM-nin azalmasına birmənalı yanaşmadı: “Düzdür, ÜDM dünya iqtisadiyyatında bir irəliləyişin, inkişafın indeksi kimi qəbul edilir. Ancaq bu, yaşayış keyfiyyətinin göstəricisi deyil. Məsələn, hər hansı ikinci-üçüncü dərəcəli və bizim həyatımızda vacib olmayan məhsulun artımı ÜDM-in artımının göstəricisi ola bilər. Ancaq bu heç də bütün əhalinin yaşam tərzinə müsbət təsir etmir. Azərbaycanda ÜDM-in zəif artımı əsasən neft amili ilə bağlıdır. Məsələ ondadır ki, Azərbaycanın iqtisadi gəlirlərinin çox böyük hissəsi neft-qaz gəlirləri hesabına formalaşır. Ancaq problem ondadır ki, ölkədə neft hasilatı ilbəil aşağı düşür. Hasilət aşağı düşdüyü üçün gəlirlər azalır. Dünyaya qaz ixrac etsək də, qaz neft qədər gəlirli deyil. Ancaq bu, o demək deyil ki, Azərbaycan Gürcüstan və digər ölkələrdən geri qalır. Bizim ümumi gəlirlərimizin həcmi həmin ölkələrlə müqayisədə çoxdur. Azalmanın bir səbəbi pandemiya ilə əlaqədardır. O zaman istehsal prosesində müəyyən azalma baş vermişdi. Postpandemiya dövrünün ilk ilində yaranan boşluqları aradan qaldırmaq üçün iqtisadiyyat ikiqat artıq güclə hərəkətə gəlmişdi. Artıq boşluqlar aradan qalxdığı üçün iqtisadi artımın olacağı gözlənilir. Bir sıra ölkələr var ki, orada ötən il iqtisadi artım yüksək olub, bu il isə aşağıdır. Bütün bunlar məsələnin instisuonal tərəfi. Ancaq belə baxanda ÜDM-in artım tempi Azərbaycanda düşməyə bilərdi. İstehsal tempi aşağı düşürsə, deməli yerli istehsal rəqabət qabiliyyətli deyil. Ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişaf tempi qənaətbəxş deyil. Çünki orata bir sıra problemlər var. Rəqabət imkanları məhduddur. Belə olduğu halda bizim məhsullar həm keyfiyyət, həm də maya dəyəri baxımından xarici istehsalçılarla rəqabət apara bilmir. Məsələnin məhz ən narahat edən tərəfi budur. Bundan ötrü bazarda liberallaşma olmalıdır, iqtisadi prpblemlər aradan qaldırılmalıdır. Bu gün yerli sahibkarlar kifayət qədər əziyyət çəkir. Bunun da əsas səbəbi sağlam bazarın olmaması və məmurların özəl sektora müdaxiləsi ilə bağlıdır. Problem ondadır ki, müəyyən dövlət orqanları biznesin inkişafına müdaxilə edirlər. Hər bir kiçik detal onların işində problem yaradır. Nə qədər ki bu problemlər aradan qalxmayıb, qeyri-neft sektorunda inkişaf səviyyəsi aşağı olacaq”.
Vidadi ORDAHALLI
