Orban Avropa liderlərinə məktub yazdı - "Rusiya 2 aya Ukraynanı..."
Abutalıb Səmədov: “Dünya hələ Orbanın təklif etdiyi sülhə hazır deyil”
İyulun əvvəlindən Kiyev, Moskva və Pekində qondarma sülhməramlı missiyada olan Macarıstanın baş naziri Viktor Orban Aİ liderlərinə Ukrayna və Rusiya prezidentləri Vladimir Zelenski və Vladimir Putinlə görüşlərinin təfərrüatlarını açıqlayan məktub yazıb. Məktubda Kremlin müharibə ilə bağlı mövqeyi açıqlanıb.
Qeyd olunub ki, məktub iyulun 5-nə aiddir və Macarıstanın baş nazirinin Moskvadan sonra səfər etdiyi Azərbaycandan göndərilib. Sənəd Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişel və Aİ-yə üzv ölkələrin liderlərinə ünvanlanıb.
Məktubda deyilir: "Kreml əmindir ki, vaxt Ukraynanın tərəfində deyil, Rusiya qüvvələrinin tərəfindədir". Macarıstanın baş nazirinin sözlərinə görə, Putin Ukrayna silahlı qüvvələrinin itkilərini ayda 40-50 min nəfər hesab edir. Bununla belə, o, Rusiyanın itkilərinin sayını qeyd etməyib:
"Rusiya Federasiyasının prezidenti Ukrayna prezidentinin müvəqqəti atəşkəs ideyasını rədd etməsinə təəccübləndi". Orbanın sözlərinə görə, Moskva Ukrayna qüvvələrinin məxfi yerdəyişməsi və yenidən qruplaşdırılması rolunu oynamayan istənilən atəşkəs təklifini nəzərdən keçirməyə hazırdır.
O yazır ki, Putinlə qondarma Çin-Braziliya sülh planını (Ukrayna böhranının siyasi həllinə dair Çin və Braziliya arasında ümumi razılaşmalar) müzakirə edib.
Macarıstanın baş naziri hesab edir ki, Avropa Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsində sülhyaratma proseslərinə başlamaq üçün təşəbbüs göstərməlidir: "Əgər bu prosesi saxlaya bilməsək və ya dayandıra bilməsək, o zaman qarşıdakı iki ayda cəbhə xəttində əvvəlkindən daha dramatik itkilərin və hərbi hadisələrin şahidi olacağıq".
Orbanın bu məktibuna Avropa liderlərinin münasibəti necə ola bilər?
Müstəqil siyasətçi Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, əvvəlcə Kiyevə, Moskvaya, sonra Pekinə səfərlər edən Orban Rusiya-Ukrayna cəbhəsindəki vəziyyət və sülh sazişinin imzalanması məsələlərini müzakirə etdi: “Əvvəldən aydın idi ki, bu dövlətlərin sülh barədə planları bir-birindən fərqlənir. Rusiya sülh deyəndə işğal altında olan Ukrayna ərazilərinə 16 - 17 min kv km sahəni də əlavə etməyi və bu ərazidən (Donetsk, Luqans, Zaporojye və Xerson ) Ukrayna əsgələrinin çıxarılmasını, əraziləri Rusiyaya təhvil verməyi nəzərdə tutur. Ukrayna da, təbii ki, belə təklifləri qəbul edə bilməz. Ukraynanın planı, Zelenskinin məşhur sülh formulu 1991 - ci il sərhədlərinə qayıtmağı tələb edir. Ancaq bu da qeyri-mümkündür. Pekinin planı daha çox Rusiyanın mövqelərinə yaxındır. İndi ortaya Braziliya - Pekin, Braziliya - Çin sülh təklifi də çıxıb. Bu da, çox güman, Pekinin təklif etdiklərinin reallaşmasıdır. Orban Avropa Birliyi rəhbərlərinə xəbərdarlıq edir. İstədiyi odur ki, Avropa Birliyi sülh prosesinə aktiv şəkildə qoşulsun. Əks halda yaxın iki ayda çox böyük qırğınlar baş verə bilər. Bu heç kimə sirr deyil. Çünki Ukrayna əlavə silahlar alacaq, ola bilsin ki, növbəti əks hücuma cəhd göstərəcək. Bu da on minlərlə insanın ölməsi və yaralanması deməkdir. Orban səmimi şəkildə sülh axtarır. Ancaq Zelenskinin və Putinin mövqeləri bu sülhə gəlməyə imkan vermir. Nəzərə alsaq ki, son görüş zamanı Ərdoğanın təklif etdiyi vasitəçilikdən Rusiya imtina etdi, eyni zamanda İstanbul danışıqlarına qayıtmağı da təklif edir. Hər halda, vasitəçi olacaq dövlətlərin sayı minimuma enib. Orban da bunu qeyd etdi. Bu gün sülh danışıqlarına vasitəçilik edə biləcək şəxslər son dərəcə azdır. Əslinə qalsa, Orbandan başqa kiminsə vasitəçilik etmək imkanı da görünmür. Çin bu proseslərə qoşulmaq istəmir. Özünün təklif etdiyi planın qəbulu halında, ancaq Çin qoşula bilər. Hər halda, ən fəal Orbandı, təklifi də ortadadı. Bu təklifin qəbul edilməyəcəyi də bəllidir. Görünür, ABŞ - da baş verəcək seçkiləri gözləmək lazımdır. Seçkilərin nəticəsinin necə olacağından Ukraynada sülhün əldə olunması çox asılı olacaq. Əgər Tramp qalib gəlsə, o həm Rusiya, həm də Ukraynaya təzyiq göstərərək müəyyən nəticəyə nail ola bilər. Ancaq bir şey aydındır ki, onun təklif etdiyi sülh də Ukraynanın xeyrinə olmayacaq. Ümumiyyətlə, Ukraynanın xeyrinə olan sülhün imzalanma ehtimalı günü - gündən azalır və çox təəssüf ki, bu reallığı dünyanın bir çox gücləri qəbul etmək üzrədir. Dünya yorulub, Ukrayna yardımlarını davam etdirsə də heç bir xeyri yoxdur. Çünki yardımlar həm azdı, həm də çox ləng gəlir. Aprel ayında ABŞ yardım haqqında qərar qəbul etdi. Ancaq tələb olunan, verilməli olan siyahıların çoxu hələ verilməyib. F16 -ların yayın sonunda gələcəyinə ümid var. Onların da pilotlarının yalnız cüzi hissəsi hazırdı. Amerika kömək etmək istəmir, “mənim başqa ölkələr qarşısında öhdəliklərim var”,-deyir. Anlamaq istəmir ki, Ukrayna yanır, dağılır və Ukraynaya gecikən yardım hər gün yüzlərlə, minlərlə insanın ölümü deməkdir. Reallıq budur. Qərbə, onun sözlərinə inanan dövlət başçılarının son nəticədə üzləşəcəyi reallıqdır. Bundan əvvəl Vilnus sammitində üsyan edən Zelenski artıq Vaşinqtonda keçirilən NATO - nun yubiley sammitində heç bir şeyə etiraz etmədi. Çünki anlayırdı ki, etiraz etsə, ona göstərilən o yardımdan da məhrum ola bilər. Bu da Ukrayna üçün yeni işğal olunmuş ərazilər, yeni ölümlər, dağılan şəhərlər deməkdir. Orbanın sülh təşəbbüsləri nəticə verməyəcək. Dünya hələ Orbanın təklif etdiyi sülhə hazır deyil. Yalnız ABŞ-da prezident seçkilərindən sonra bu istiqamətdə real addımlar atıla bilər. Hələlik prosesdə Trampın qalib gələcəyi görsənir. Ancaq hər cür gözlənilməz hadisələr də baş verə bilər. Baydenin qalib gəlməsi də istisna deyil. Hətta onun əvəzlənməsi ehtimalı da qalmaqdadır. Biz ABŞ seçkilərinin nəticəsini, Ukraynanın növbəti əks-hücumunu gözləmək məcburiyyətindəyik. Dünya anlayır ki, bu il Ukrayna Rusiyaya qarşı müqavimətini artıra bilər. Ancaq irəli getmək şansı yoxdur. Ola bilər ki, 2025 - ci ildə Qərb söz verdiyi yardımı göstərsə, nəyəsə nail olmaq mümkün ola bilər. Ümid edək ki, bu müddətdə daha az insanın ölümünü, yaralanmasını, şəhərlərin daha az dağıdılmasını görəcəyik. Dünyanın böyük hissəsi Ukraynaya yalnız dualar göndərir”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
