Fransa qarışdı - müstəmləkələr də nəzarətdən çıxır...

Fransada parlament seçkilərinin ikinci turu ekspertlərin proqnozlarını alt-üst edib. İfrat sağçıların uğuru əvəzinə, ifrat solçular qələbə qazandı. Ancaq çətin ki, onlar da təkbaşına hökumət qura bilsinlər. Nəticəsi bəlli olmayan nazir postlarının bölüşdürülməsi ilə bağlı çətin danışıqlar gözləyir. Onların keçirilməsi zamanı Fransa prezidenti Emmanuel Makron hökumət başçısı Qabriel Attaldan vəzifəsində qalmasını istəyib.

Hazırda baş verənlər onu göstərir ki, Fransa siyasi böhrana sürüklənir. Bunun səbəbkarı isə Emmanuel Makrondur. Makronun tərəfdarları üçün yeganə təsəlli olur ki, Marin Le Pen və Jordan Bardellanın rəhbərlik etdiyi Milli Birlik Partiyasının üçüncü yerə “çəkilməsini” təmin etdilər. Amma indi mandatların əksəriyyəti “Yeni Xalq Cəbhəsi”nə məxsusdur, onun əsasını ultra solçu “Fəth olunmamış Fransa” təşkil edir. “Birgə!” blokundan olan makronistlər ikinci yerdədir. Lakin solun nominal qələbəsi Fransanın adətən parçalanmış siyasi mənzərəsini dəyişməyə az kömək edir. Heç bir siyasi qüvvənin parlamentdə nə mütləq, nə də nisbi çoxluğu yoxdur. Bu, o deməkdir ki, baş nazir postuna açıq-aşkar namizəd yoxdur. Konstitusiyaya görə, baş naziri prezident təyin edir və o, parlamentin rəyini nəzərə almalıdır. Axı, deputatların hökumətə etimadsızlıq elan etmək hüququ var. İkinci turun nəticələrinin açıqlanmasından sonra “Fəth edilməmiş Fransa”nın lideri Jan-Lyuk Melenşon dərhal bəyan etdi ki, Makron sola səs verən fransızların fikrini nəzərə almağa borcludur. Amma Makron Fransada çoxlarını dəhşətə gətirəcək qərar qəbul etmədi. Yəni Melenşonu baş nazir təyin etmədi. Bu hal isə Milli Birlik Partiyasının tərəfdarları tərəfindən birmənalı qarşılanmayıb. Birinci turdan sonra hökumət başçısı postunu hədəfləyən gənc Bardella hirslə makronistlərlə solçular arasında əməkdaşlığı “şərəfsiz ittifaq” adlandırıb. O, onların öz aralarında nazir postlarını bölüşmələrini gözləyir. Makron isə silahdaşı Attalın istefasını qəbul etməməklə kifayətlənib. Amma makronistlərin parlamentdə çoxluğunu itirməsi hakimkomanda üçün yeni problemlərə gətirib çıxarıb. Fərqli qüvvələrin indi necə əlaqə quracağı sual olaraq qalır. Rusiya Elmlər Akademiyasının Avropa İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Sergey Fyodorov qeyd edib ki, yeni Nazirlər Kabineti ilə bağlı məsləhətləşmələr nəticəsində Makronun silahdaşı olan Attal öz vəzifəsini itirəcək. Yeni hökumətin yaradılması çətin olsa da, Makron onu istefaya göndərəcək. Fyodorov hesab edir ki, yeni Nazirlər Kabineti üçün ən çox ehtimal olunan variantlardan biri tanınmış ictimai xadim və ya iqtisadçının rəhbərlik etdiyi texniki hökumətin yaradılmasıdır. 2021-ci ildə İtaliyada oxşar bir şey edildi, seçkilərdən sonra oxşar vəziyyətdə, siyasətçi kimi deyil, daha çox ölkənin Mərkəzi Bankının rəhbəri kimi tanınan Mario Draqi baş nazir təyin edildi. Fransada kifayət qədər səlahiyyəti olan oxşar kompromis fiqur tapmaq isə daha çətin olacaq. Bundan əlavə, burada cəmiyyət daha çox qütbləşib. Ən sol tərəf həddindən artıq sağı şeytanlaşdırır və əksinə. Bu o deməkdir ki, razılığa gəlmək daha çətin olacaq.

Eyni zamanda, Makron yəqin ki, “öz adamını” baş nazir postuna yüksəldə bilməyəcək. Sol və sağ birlikdə onun hökumətinə etimadsızlıq votumu elan edə bilər. Britaniyanın “The Guardian” qəzeti bununla bağlı vurğulayır ki, Makronun dövründə siyasi mərkəzin qüvvələri həmişəkindən daha həssas olub. Bir sözlə, hökumət böhranı ilə dolu çətin vəziyyətin əlamətləri var, lakin bu, hələlik adi vətəndaşları deyil, yalnız siyasətçiləri narahat edir. Ölkədə vəziyyət nisbətən sakitdir: asayiş qüvvələri və mağaza sahibləri ən pisə hazırlaşsalar da, fransız standartlarına görə radikallar öz qələbələrini təvazökarlıqla qeyd ediblər. Onu da qeyd edək ki, Makron həm ifrat sağçı, həm də ifrat solçu qüvvələri kənara atmaq istəyirdi, amma sonda onların hər ikisi öz sayını artırdı. Bununla da Makron özünü çıxılmaz vəziyyətə saldı. Daha bir mühüm məsələ odur ki, Fransa Milli Assambleyasına seçkilərin ikinci turunda bu ölkənin dənizaşırı ərazilərini təmsil edən iki namizəd parlamentə seçilib. “Franceinfo” ictimai yayım şirkətinin məlumatına görə, təxminən 40 ildə ilk dəfə olaraq Yeni Kaledoniyada müstəqillik tərəfdarı olan lider Fransa Milli Assambleyasında mandat qazanıb. Beləliklə, Yeni Kaledoniya Fransa parlamentinin 577 yerlik aşağı palatasında iki yerə malikdir. Burada 222 mindən çox seçici qeydə alınıb və Sakit okean arxipelaqında seçici fəallığı birinci turda 60,02 faizlə müqayisədə 71,2 faiz təşkil edib. İlkin nəticələrə görə, müstəqillik tərəfdarı namizəd Emmanuel Tjibaou Parisə loyal olan deputat Alside Ponqa ilə mübarizədə daha çox - səslərin 57,33 faizini toplayıb. Beləliklə, 1989-cu ildə öldürülən Kanak lideri Jan-Mari Tjibaounun oğlu Emmanuel Tjibaou 1986-cı ildən bəri Milli Assambleyada mandat qazanan ilk müstəqillik tərəfdarı olub. Digər seçki dairəsində Parisə loyal olan namizəd Nikolas Metzdorf 52,41 faiz, onun rəqibi - müstəqillik tərəfdarı siyasətçi Omayra Naisseline isə 47,59 faiz səs toplayıb. Hesab olunur ki, yeni parlamentdə müstəmləklərin Fransadan müstəqiiliyi məsələsi də aktual olacaq.

Tahir TAĞIYEV