Keşişin üsyanı biabırçılıqla bitdi - sülhün yolu təmizləndi...
Ermənistanda Nikol Paşinyan hakimiyyətinin Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalamaq üçün daha əlverişli imkanlarının yarandığı müşahidə olunur. Bunun ümdə səbəblərindən biri sülhə qarşı çıxan erməni müxalifətinin, o cümlədən kilsənin mövqeyinin zəifləməsidir.
Qeyd edilən fonda “armenianreport” portalı yazır: “Yay Ermənistanda tətil üçün ənənəvi vaxtdır. Görünür, “Vətən naminə Tavuş” hərəkatının lideri Baqrat Qalstanyan da çox yorulub, dincəlmək və əzilən dabanlarını “sağaltmaq” qərarına gəlib. Ən azı, son günlər onun adı yerli mətbuatda əvvəlki kimi tez-tez çəkilmir. O, əvvəllər dedikləri kimi, qəzet səhifələrindən tamamilə yoxa çıxdı. Və ya bəlkə hər şey daha sadədir və arxiyepiskop Paşinyan hökumətini devirmək uğrunda mübarizəni dayandırmaq qərarına gəlib?
Qalstanyana rəğbət bəsləyən KİV bildirir ki, hərəkat daxilində yenidənqurma gedir, müvəqqəti hökumət proqramı və ölkənin inkişafı ilə bağlı baxışlar hazırlanır və narahatlıqdan bezmiş ruhani özü də payızda “küçəni aktivləşdirmək” niyyətindədir. Halbuki, bütün bunlar yalnız boş söhbətdir. Nə Qalstanyanın özü, nə də onun arxasında duran qüvvələr hərəkatın faktiki olaraq məhv olduğunu açıq şəkildə etiraf etməyə cəsarət edir və onun yaxın gələcəkdə yeni güclə bərpa olunması üçün heç bir ilkin şərt yoxdur. Beləliklə, Qalstanyanın və onun “Qarabağ klanı”ndan olan kuratorlarının mahnısı bitdi. Və bunun bir sıra səbəbləri var. Əvvəla qeyd etmək lazımdır ki, istənilən etiraz hərəkatı yalnız ildırım sürətilə blitskriq rejimində hərəkət etdikdə uğur qazanmaq şansına malikdir. Nikol Paşinyanın 2018-ci ilin yazında necə hakimiyyətə gəldiyini xatırlayaq. O, martın 31-də Gümrüdən İrəvana yürüş edib, aprelin 23-də isə Sarkisyan istefa verib. Üç həftə və iqtidar sanki ondan yapışan Sarkisyanın boğazında ilişdi. Qalstanyan isə bir neçə ay bütün Ermənistanı gəzdi, hətta paytaxtda mitinqlər keçirdi, lakin Paşinyan hökuməti haqqında zərrə qədər də təəssürat yarada bilmədi. Deyə bilərik ki, o, hərəkatı qarışdırdı, sürətini itirdi və kiçik də olsa, Paşinyanı devirmək şansını əldən verdi. İkinci məqam isə xalqın inamı və dəstəyidir ki, bunsuz heç bir hakimiyyət dəyişikliyi mümkün deyil. Yenə 2018-ci ildə etiraz hərəkatı cəmiyyətimizin böyük bir hissəsi tərəfindən dəstəkləndi. Hətta fəal hərbi qulluqçular və hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları da Paşinyanın tərəfinə keçdilər, biz hamımız Sarkisyanın gücünə o qədər nifrət edirdik. Bəli, sonradan cəmiyyətin bir hissəsində məyusluq yarandı, amma yenə də etiraf etmək lazımdır ki, bu gün də indiki baş nazir xalqda Köçəryan, Sarkisyan və Qalstanyandan daha çox rəğbət doğurur. Bəli, Qalstanyanın İrəvandakı ilk mitinqinə kifayət qədər çox adam gəldi və arxiyepiskop daha cəsarətli olsaydı, belə xalq dəstəyi ilə Paşinyanı devirməyə cəhd edə bilərdi. Lakin üsyançı keşiş inamını itirdi, hökumətə gülünc ultimatumlar verməyə başladı və nəticədə, nəinki lağa qoyuldu, hətta kütlə arasında dəstəyi də itirdi. Üçüncüsü, Qalstanyanın Köçəryanla həddindən artıq açıq əlaqəsi mənfi nəticə ilə sonuclandı. Ermənistanda Köçəryanın hakimiyyət dövrləri hələ də unudulmayıb və ağlı başında olan heç kim onun hakimiyyətinin bərpasını istəmir. Və heç kim şübhə etmirdi ki, hərəkat uğur qazansa, ölkənin başçısı o olacaq. Arxiyepiskopun daha hiyləgər və qəddar Köçəryanın və Sarkisyanın əlində sadəcə bir marionet olduğu hamıya aydın idi. Və nəhayət, Qalstanyanın hərəkatının dəfnində dördüncü məqam onun hərəkətləri oldu. Əslində, arxiyepiskop və onun kuratorlarının hakimiyyətə gəlişi ilə bağlı ictimaiyyətə heç vaxt istər ölkə daxilində, istərsə də xarici siyasətdə real fəaliyyət proqramı təqdim olunmayıb. Onlar yalnız öz tərəfdarlarını polisin dəyənəyi altına ataraq, hakimiyyətlə mübarizə üsullarını radikallaşdırmağa çağırıblar. Onların cəmiyyətin bütün təbəqələrinə uyğun olacaq aydın siyasi gündəmləri yox idi. Bəli, etirazların pik nöqtəsində hərəkata yeni qüvvələr qoşulmağa başladı, lakin onların hamısı, birincisi, marjinal elementlər idi, ikincisi, cəmiyyətin gözündə çoxdan güdaza getmişdilər. Deyə bilərik ki, biz indi mahiyyətcə “Qarabağ klanı”nın marionetkasına çevrilən arxiyepiskop Qalstanyanın şərəfsiz sonunun şahidi oluruq. Tavuşun müdafiəsi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı gurultulu şüarlarla başlayan hərəkat heç vaxt yerli, ictimai üsyandan daha geniş ictimai-siyasi prosesə çevrilə, kütləvilik qazana və üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirə bilmədi. Və buna görə də, payızda yenidən “küçəni aktivləşdirmək” üçün hərəkat daxilində guya yenidən təşkilatlanmanın getdiyi barədə bütün söhbətlər, sadəcə, “Qalstanyan və Ko”nun məğlubiyyətini ört-basdır etməyə hesablanmış söhbətlərdir”.
Qeyd edilən mənzərə fonunda isə Paşinyan iqtidarının Azərbaycanla sülh prosesini tezləşdirməsi mümkündür. Bura konstitusiya dəyişikliyi də daxildir. Nikol Paşinyan özü də ölkəsinin “xalq tərəfindən hazırlanacaq” yeni konstitusiyaya ehtiyacı olduğunu bildirib. Hazırkı Ermənistan Konstitusiyası Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması üçün də əngələ çevrilib. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev son çıxışlarında bunu açıq və qəti söyləyib: “Sülh sazişinin başlıca şərti Ermənistanın konstitusiyasının dəyişdirilməsidir. Çünki onun tərkibində Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları var və bu, baş verməyənə qədər sülh sazişi imzalanmayacaq”. Konstitusiyada istinad edilən Ermənistan Respublikasının SSRİ-dən rəsmən müstəqilliyini elan edən Müstəqillik Bəyannaməsi 1990-cı il avqustun 23-də Ermənistan Ali Sovetinin birinci sessiyasında qəbul edilib. 12 bənddən ibarət olan bəyannamənin preamblasında Ermənistan SSR Ali Sovetinin və Dağlıq Qarabağ İcraiyyə Komitəsinin “Ermənistan SSR-in və Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin birləşdirilməsi haqqında” 1989-cu il 1 dekabr tarixli birgə qərarı əsasında müstəqil Ermənistan Respublikasının hüquqi çərçivəsi müəyyənləşdirililib. Ermənistanda bir neçə dəfə Konstitusiya dəyişikliyi olsa da, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi müddəasının yer aldığı Müstəqillik Bəyannamasinə istinad edilən maddələr dəyişdirilməyib. 1998-ci ildə Ermənistan Mərkəzi Seçki Komissiyası Robert Köçəryanın prezident seçkisindəki namizədliyini konstitusiyanın bu maddəsinə istinad edərək təsdiq etmişdi. Ermənistan Konstitusiyasına görə, prezident seçkilərində namizəd olmaq üçün Ermənistan vətəndaşı olmaq və son on ildə burda yaşamaq lazımdır. Köçəryan isə Qarabağda anadan olmuşdu və yalnız 1997-ci ildə Ermənistana köçmüşdü. Ona görə də o, prezidentliyə namizəd olmaq üçün bu iki şərtə uyğun deyildi. Nikol Paşinyan bu ilin fevral ayının əvvəlində Ermənistan ictimai radiosunda çıxışı zamanı Müstəqillik Bəyannaməsini tənqid edib: “Əgər Ermənistanın dövlət siyasəti Müstəqillik Bəyannaməsinə, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinə əsaslanırsa, bizdə müharibə olacaq və heç vaxt sülh olmayacaq”. Yaxın aylarda Ermənistanda konstitusiyaya dəyişikliklərlə bağlı referendumun keçirilməsi mümkün görünməsə də, siyasi şərhçilər Azərbaycanla Ermənistan arasında müəyyən razılaşmaların ola biləcəyini düşünür.
Samirə SƏFƏROVA
