KÖHNƏ VERSİYA            

Yunus Oğuzun yaradıcılığında boz qurd totemi – Turanın simvolu

Image

(Yunus Oğuzun həyat və yaradıcılığı" (2022) monoqrafiyasından fraqment)

Yunus Oğuzun bütün yaradıcılığında, özəlliklə romanlarında Turanla bağlı düşüncələr öz əksini tapır, yazıçı türklüyü, milli ruhu bütün aspektləri ilə təqdim etməyə çalışır.  Bu yazıda yazıçının yaradıcılığında öz əksini tapan, türklüyün çoxsaylı simvollarından biri olan bozqurd totemindən bəhs edəcəyik.

Türk xalqlarının mifologiyasında müqəddəs, xilaskar, yol göstərən, seçilmiş qəhrəmanlara kömək edən şəfqətli, cəsarətli, xeyirxah varlıq kimi təcəsüm edən boz qurd əfsanələrə görə Ərgənəkondan çıxan türklərə, islamı türklər ararsında yaymaq üçün Məhəmməd peyğəmbərin göndərdiyi üç nəfər elçiyə bələdçilik etmiş, Çingiz xana ata, Aşina əfsanəsində göytürklərə ana olmuşdur."Kitabi-Dədə Qorqud" dastanında işlənən "Qurd üzü mübarəkdir", "Qara başım qurban olsun qurdum sənə", "Avazı qaba qurd əniyi erkəyində bir köküm var" ifadələrində qurda tapınmanın izləri qorunub saxlanmışdır. Yunus Oğuzun yaradıcılığında bu obraz ümumtürk tarixinin dolaylarında bir ulduz kimi parlayıb türkün seçilmiş qəhrəmanlarının simvoluna çevrilir.

Yazıçının ona böyük şöhrət gətirən ilk romanı "Nadir şah"əsərində də gələcəyin şahı olan, Turan ideyası üçün seçilmiş Nadiri uşaqlıqda canavarlardan məhz boz qurd xilas edir: "Daş canavarın yaxınlığında düşsə də, heyvan tövrünü pozmadı.Uşağa hərəkətləri ilə bildirdi ki,  hücum etmək niyyətini dəyişməyib. Uşaq bu dəfə ölümü ilə barışıb kürəyinin qayaya söykəyib gözlərini yumdu:

-       İndicə məni parçalayacaq.

Ağbiləng və Qaplan isə canavarla süpürləşirdilər. Bu zaman qayanın düz başından qurd ulartısı eşidildi:

-       Au-u-u-u.... Au-u-u.

Qayanın başında duran qurd sanki həmcinslərinə nəsə deyirdi. Qurd bir də uladı:

-       Au-u-u-u.... Au-u-u...

Canavarlar qurdun elə bil üçüncü ulartısını gözləyirdilər. Uşağın qarşısında duran canavar geri çəkilməyə başladı."

Qeyd edək ki, yazıçının daha sonralar qələmə aldığı  "Əmir Teymur-zirvəyə doğru" romanında   da qurd totemi ilə - türkçülüyün rəmzi ilə qarşılaşırıq.

Yunus Oğuzun "Atabəy Eldəniz" romanında da boz qurd obrazı əsərin ideyasının açılmasında mühüm rol oynayır. Romanda Şəmsəddin Eldəniz uşaqkən qul karvanı ilə səyahəti zamanı dəfələrlə arabadan yıxılsa da min əziyyətlə, zəif bədəninin son gücünü toplayaraq özünü qul karvanına yetirir. Qul karvanına! Onun seçim şansı var idi. Karvandan geri qalıb həyatını azad biri kimi davam etdirməyə cəhd edə bilərdi.  Amma onun adi insanlar tərəfindən anlaşılmayan bu seçimi  çox mühüm  bir anlam daşıyırdı: qul kimi satılmaq bahasına belə olsa da ulu  türk ruhunun qarşısına qoyduğu  missiyanı yerinə yetirməlid idi. Çünki o sadə deyil,  seçilmiş, missiyası olan bir türk idi. Bu səbəbdən də gecə təkbaşına çöl-biyabanda qalan Eldənizi məhz boz qurd qoruyur: "Əlbəttə, Bağdada getməliydi. O, təkcə karvana deyil, həm də arzularına çatmalıydı ... Göy üzü işıqlananda qəti qərar verdi ki, karvanın dalınca getsin. Susuzluğa, aclığa dözəcək, amma karvana yetişəcək. Getmək qərarını verəndə, səhərə qədər onu izləyən canavar artıq gözə dəymirdi. Sanki gecə hansısa bir qüvvə  o qurdu bu çöl - biyabana  Eldənizi qorumaq üçün göndərmiş, səhər açılan kimi isə çəkib aparmışdı. Bağdada az qalmış karvana yetişdi. Hamı təəccüb içindəydi. Hətta bir neçə qul ürəyində onu qınadı da "Ay ağılsız, səndən imtina ediblər, itirib axtaran da yoxdu. Niyə gəldin?" Şəmsəddin isə hara və nəyə görə gəldiyini bilirdi."

Yunus Oğuzun bu günkü qələbəmizin ilk müjdəsi olan 2016-cı ilin aprel döyüşlərinə həsr edilmiş  "Ovçu" romanında qurd totemi yenidən oxucu qarşısıma çıxaraq bir daha türkün missiyasını xatırladır. Bildiyimiz kimi, "ovçu" əsərin baş qəhrəmanı Muradın ləqəbi, kod adıdır. Lakin əsərdə başqa əlahiddə ovçu obrazı da var. Sözün əsl mənasında ovçu olan bu şəxs qaçmış dovşanın arxasınca getmir.  Səbəb isə onun artıq boz qurdun şikarı olduğunu qəbul etməsidir: "Göy guruldadı. Çiskin yağış yağmağa başladı. Ovçu sabahına saxladığı ərzağın dalınca talvara yaxınlaşdıqda gördü ki, ayağını dirəyə bağladığı dovşan yoxdur. Dovşan kəndiri gəmirib parçalamış və çöllüyə üz tutmuşdu. Yağan yağış onun ləpirlərinin hara getdiyini aydın göstərirdi. Bu dəfə o, tüfəngini götürüb ləpirlə yeriməyə başladı. Amma çox getmədi. Dovşan ləpirinə canavar ləpiri də qarışmışdı. Bu ləpir Boz Qurdun ləpiri idi. Ovçu bir qədər düşünüb geri qayıtdı. Boz Qurdun şikarına şərik olmaq istəmədi". Əsərdəki səhnə əslində ovçu qiyafəsində təqdim edilən  tarixin, zamanın  türkə, onun möhtəşəmliyinə, qüdrətinə olan münasibətinin, heyranlığının simvoludur. Çünki, türk  məhz boz qurd kimi irəli atıldıqda, öz haqqını tələb etdikdə Zaman-Zərvan da onun yolundan çəkilir, Əhrimənin məğlubiyyətini, Hörmüzün qələbəsini alqışlayır

Yunus Oğuzun Turan ideyasının təməl daşının simvolu olaraq əsərlərində təsvir etdiyi boz qurd totemi türkün özünə dönməsinə çağırışdır. Bu səbəbdən boz qurd yazıçınn əsərlərində məhz həlledici məqamda ortaya çıxaraq qəhrəmana kömək edir, onu qorumaqla türkün tarixi yolunun növbəti şanlı səhifəsinin yazılmasına vəsilə olur.

Elnarə Qaragözova
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu
"Ədəbi tənqid" şöbəsinin aparıcı elmi işçisi
Fil.f.d., dosent







VİDEO

Pezeşkian Şahin Mustafayevlə görüşdə səhv etdi, ermənilər isə səhvdən yapışdı... - VİDEO

Türk dövlətlərinin vahid xəritə qərarı Rusiyada təşvişə səbəb oldu... - VİDEO

Paşinyanın yarımçıq saziş təklifi Rusiyada da sərt tənqid edildi - Bu, demaqogiyadır, özünü aldatmaqdır - VİDEO

İlham Əliyev əsaslı tənqid etdi - Türk dövlətlərinə nə qədər pul lazımdır?..

Türk dünyası dövlətlərinin bankları birləşdirilir...

“Nəbadə, arxamca ağlayasınız” - Qərbi azərbaycanlı Şuşa şəhidi İlqar Ramazanlının anası...

SON XƏBƏRLƏR

11.11.2024 | 23:40
Ərdoğan Bakıya gəldi... - FOTO

11.11.2024 | 22:30
Ağ Ev rəsmən etiraf etdi - Rusiyaya qarşı sanksiyalar səmərəsiz olub...

11.11.2024 | 22:18
Qırğız, Tacikistan və Özbəkistan prezidentləri COP29-da iştirak üçün Azərbaycana gəlib - FOTO

11.11.2024 | 22:06
Yeniyetmə taekvondoçularımız iki qızıl, iki gümüş, bir bürünc medal qazandılar

11.11.2024 | 21:08
COP29 gündəliyi təsdiq edildi

11.11.2024 | 20:56
Xəzər sahilində görüntülənən “nəhəng canlı” ilə bağlı əsl həqiqət ortaya çıxdı... - FOTO

11.11.2024 | 20:19
Ukrayna kəşfiyyatı Rusiya helikopterini qaçırması üçün pilota 600-750 min dollar təklif etdi...

11.11.2024 | 19:59
"Azərbaycan COP29-u yüksək səviyyədə təşkil edib" - Baydenin müşaviri

11.11.2024 | 19:33
"Sənan başqa cür həlak olsaydı mən dəli olardım..." - Şəhid Sənan Hüseynovun anası Alidə xanım

11.11.2024 | 19:25
Binəli Yıldırım da COP29-da iştirak edəcək...

11.11.2024 | 19:19
Viktor Orban Bakıya gəldi

11.11.2024 | 18:43
Leyla və Arzu Əliyevlar Dəniz Növlərinin Beynəlxalq Müdafiəsi layihəsinin təqdimatında... - FOTO

11.11.2024 | 18:17
Prezident İlham Əliyev BMT-nin Baş katibi ilə görüşüb - FOTO

11.11.2024 | 18:05
BƏƏ Prezidenti Azərbaycanda səfərdədir

11.11.2024 | 17:40
Prezident İlham Əliyev Lukaşenko ilə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 17:38
"Ermənistanın COP29-da iştirak edib-etməməsi bu ölkənin öz qərarıdır" - Prezident

11.11.2024 | 16:42
Prezident İlham Əliyev Vuçiçlə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 16:18
Prezident İlham Əliyev Slovakiya Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 16:10
“Fəaliyyətdə birlik: Karib adalarında ədalətli və davamlı inkişaf üçün nəsillərarası səslər” adlı sessiya keçirildi

11.11.2024 | 15:57
Prezident İlham Əliyev Gürcüstanın Baş naziri ilə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 15:43
Gürcü spiker Aİ ölkələrinin parlamentarilərinin görüş təklifini rədd etdi - seçkilərə müdaxilə ittiham...

11.11.2024 | 15:31
Prezident İlham Əliyev Belçikanın Baş naziri ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 15:05
Prezident İlham Əliyev Finlandiya Prezidenti ilə görüşdü - YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 15:03
Leyla Əliyeva və Anar Ələkbərov COP29 məkanındakı Azərbaycan pavilyonunu ziyarət ediblər - FOTO

11.11.2024 | 14:51
Stolüstü tennisçilər növbəti təlim-məşq toplanışında...

11.11.2024 | 14:33
Serbiya, Belarus və Slovakiya prezidentləri də Bakıya gəldi...

11.11.2024 | 14:16
Azərbaycan Uşaqlar, Gənclər və İqlim Fəaliyyəti Bəyannaməsini imzaladı

11.11.2024 | 14:00
Prezident İlham Əliyev Şarl Mişellə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 13:43
İqlim dəyişikliklərinə qarşı mübarizədə ali təhsilin rolu müzakirə edildi

11.11.2024 | 13:36
Bakıda COP29-un açılış mərasimi keçirilib - FOTO/VİDEO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 13:30
Efiopiya və Nepal prezidentləri COP29-da iştirak üçün Bakıya gəlib

11.11.2024 | 13:22
BMT Baş katibi Bakıya gəldi

11.11.2024 | 13:17
Prezident İlham Əliyev Əl-Əzhəri Şərifin şeyxi ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 13:05
Армения остаётся раковой опухолью Кавказа - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

11.11.2024 | 12:53
Afrika İttifaqı Komissiyasının sədri Azərbaycana səfərə gəlib

11.11.2024 | 12:45
"Əhəmiyyətli nəticə olmadan biz Bakını tərk edə bilmərik" - Saymon Stil

11.11.2024 | 12:30
Prezident İlham Əliyev İraq Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 12:12
"COP29 hər kəsə yeni başlanğıc üçün bir fürsətdir" - Muxtar Babayev

11.11.2024 | 12:02
Bu futbolçu 100-cü çempionat matçına çıxıb

11.11.2024 | 12:02
"COP29 Azərbaycanda növbəti uğurunu qazanacaq" - COP28-in Prezidenti

11.11.2024 | 11:55
Keniyanın Baş naziri Azərbaycanda səfərdədir

11.11.2024 | 11:50
Muxtar Babayev COP29-un Prezidenti seçildi

11.11.2024 | 11:47
"İqlim maliyyəsi bu böhrana səbəb olan və onu alovlandırmağa davam edənlərin məsuliyyətidir" - Kleyr Miranda

11.11.2024 | 11:44
Karateçilərimiz Moskvadan 1 gümüş, 4 bürünc medalla dönür

11.11.2024 | 11:44
Prezident İlham Əliyev Bosniya və Herseqovinanın Rəyasət Heyətinin Sədri və üzvü ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 11:35
COP29 çərçivəsində Yaşıl Zonadakı tədbirlərin açılışı olub

11.11.2024 | 11:17
Kuk Adalarının Baş naziri COP29-da iştirak etmək üçün Azərbaycana gəlib

11.11.2024 | 11:05
Ərdoğan Səudiyyə Ərəbistana gedib

11.11.2024 | 11:00
"Bu məlumat həqiqəti əks etdirmir" - Medianın İnkişafı Agentliyi jurnalistlərə müraciət edib

11.11.2024 | 10:56
Prezident İlham Əliyev Monqolustan Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

11.11.2024 | 10:51
Millətlər Birliyi təşkilatının Baş katibi Azərbaycana səfərə gəlib

11.11.2024 | 10:46
Lixtenşteynin Baş naziri də Bakıya gəlib

11.11.2024 | 10:07
Bakıda CO29 çərçivəsində mətbuat konfransı keçirilib

11.11.2024 | 10:00
İraq Prezidenti Azərbaycana səfərə gəlib

11.11.2024 | 09:00
Bu gün Bakıda COP29 başlayır

10.11.2024 | 23:47
Trampın oğlundan Zelenskiyə mesaj - "Xərcliyini itirməyinə 38 gün"...

10.11.2024 | 23:10
Putinə Ukraynanın 20 faizi qalacaq, 80 faizi isə... - NATO-nun Avropadakı keçmiş baş komandanından iddia...

10.11.2024 | 22:21
Qana Prezidenti də COP29-da iştirak üçün Bakıya gəldi

10.11.2024 | 22:07
Müsəlman Ağsaqqalları Şurasının sədri Azərbaycanda...

10.11.2024 | 21:20
Bosniya və Herseqovinanın Rəyasət Heyətinin sədri və Heyətin üzvü Bakıya gəlib - FOTO

10.11.2024 | 21:03
Monqolustan Prezidenti Bakıya gəldi

10.11.2024 | 20:30
Hərbi qulluqçumuz Goranboyun Gülüstan kəndində minaya düşdü...

10.11.2024 | 20:18
Antiqua və Barbudanın Baş naziri Azərbaycana gəlib

10.11.2024 | 19:52
İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının Baş katibi Bakıya gəlib

10.11.2024 | 18:50
Trampın seçki müşavirindən qalmaqallı bəyanat - Ukrayna Krımı unutmalıdır...

10.11.2024 | 18:26
Niuenin Baş naziri Azərbaycana gəlib

10.11.2024 | 18:17
"Müharibənin bitməsindən qorxan birini görmüsünüzmü? Mən gördüm, adı Zelenskidir" - Slovakiyanın baş naziri

10.11.2024 | 17:41
Şimali Makedoniya Prezidenti COP29-da iştirak etmək üçün Bakıya gəldi...

10.11.2024 | 17:38
Anqolanın və Malavinin vitse-prezidentləri Azərbaycana gəlib

10.11.2024 | 17:35
“Yeni Müsavat” qəzeti 35 yaşında - yubiley FİLMİ

10.11.2024 | 17:26
O, Dövlət yolunda, Millət yolunda canını, ruhunu qoydu - Yunus Oğuz

10.11.2024 | 16:45
Prezident İlham Əliyev Qvineya-Bisau Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

10.11.2024 | 16:37
Prezident İlham Əliyev Zimbabve Prezidenti ilə görüşdü - FOTO/YENİLƏNDİ

10.11.2024 | 16:15
Prezident İlham Əliyev San-Tome və Prinsipi Demokratik Respublikasının Baş naziri ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

10.11.2024 | 15:53
Prezident İlham Əliyev Surinam Prezidenti ilə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

10.11.2024 | 15:47
Kobaxidze COP29-da iştirak üçün Bakıya gəlir...

10.11.2024 | 15:24
DİN Azərbaycana qarşı dezinformasiya yayan İraq kanalını ifşa etdi - FOTO

10.11.2024 | 15:17
Yeniyetmə taekvondoçularımız Avropa birinciliyini 1 qızıl, 1 gümüş, 2 bürünc medalla başa vurublar

10.11.2024 | 14:43
Zimbabve Prezidenti Azərbaycana səfərə gəlib

10.11.2024 | 13:26
Misirdəki qəzada xəsarət alan azərbaycanlı ailədən yeni xəbər var...

XƏBƏR ARXİVİ

«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930