Azərbaycan Ərəb Şərqinin mühüm siyasi-iqtisadi oyunçusuna çevrilir...
Daim beynəlxalq ictimaiyyətin xüsusi diqqət mərkəzində yer alan Yaxın Şərqin gələcəyinin formalaşdırılmasında bu gün Ərəb dünyası həlledici rol oynayır. Yenə də ərəb dünyası beynəlxalq münasibətlər sisteminin də formalaşmasına mühüm töhfələr verir. Ərəb dünyasının əhalisi demək olar ki, 500 milyon nəfərə yaxınlaşır, 22 dövlət özünü bu dünyanın təmsilçisi hesab edir.
Real vəziyyətin təhlili göstərir ki, ərəb ölkələri bütün beynəlxalq sistemə təsir etmək üçün 1973-cü ildəkindən qat-qat böyük potensiala malikdir. ən azından o baxımdan ki, "soyuq müharibə" dövründə ərəb dünyasında mövcud olan ideoloji parçalanmalar aradan qalxıb. Ümumiyyətlə, ərəblərin beynəlxalq arenada əsas oyunçularla daha balanslı münasibətləri var. Fars körfəzində yerləşən ərəb ölkələrinin ABŞ-dan asılılığının xeyli azalması da prosesə təsir edir. Onların Çinlə əlaqələri sürətlə inkişaf edir. Rusiya ilə xüsusilə enerji və silah tədarükü sahələrində əhəmiyyətli əməkdaşlıq mövcuddur. Avropa İttifaqı ilə intensiv əməkdaşlıq intensiv yüksəliş yolundadır. Hazırda ərəb ölkələrinin əlqələrində xüsusi diqqət yetridiyi ölkələrdən biri də Azərbaycandır. Ümumiyyətlə, Azərbaycan uzun illərdir ki, ərəb dünyası ilə əlaqələri inkişaf etdirir. Ölkəmizi Fars körfəzi ölkələri ilə təkcə güclü tarixi-mədəni deyil, həm də siyasi əlaqələr bağlayır. Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında yüksək səviyyəli səfərlər mütəmadi olaraq baş verir və ticarət, investisiya, turizm və mədəni mübadilə kimi sahələrdə müxtəlif ikitərəfli sazişlərin imzalanması ilə nəticələnir. Elə prezident İlham Əliyevin bu yaxınlarda Qahirəyə səfəri də bu fonda istisna olmadı. Məsələ ilə misirli ekspert Taymur Dvidar qeyd edir ki, prezident İlham Əliyevin Misirə səfərini tarixi adlandırmaq olar: "Bu, Misir və Azərbaycan arasında böyük mədəni əlaqələrin başlanğıcı olacaq. Hesab edirəm ki, Azərbaycan prezidentinin Misirə səfərinin öz mühüm istiqamətləri var. Bunlardan biri də ondan ibarətdir ki, Azərbaycan dünyada siyasi və iqtisadi təsirini sürətlə artırır və yaxın gələcəkdə ölkə təkcə Cənubi Qafqaz regionunda deyil, həm də Yaxın Şərq regionunda çox mühüm iqtisadi oyunçuya çevriləcək. İlham Əliyevin Qahirəyə səfəri də şübhəsiz ki, bununla bağlıdır. Bu səfərin növbəti istiqaməti Azərbaycan investisiyalarının Misirə cəlb edilməsidir. Misirdə dünyadakı bütün qabaqcıl texnologiyalara tələbat var. Bunlar dəmir yolu və aviasiya infrastrukturu sahəsində layihələrdir. Azərbaycan burada digər iri investorlarla yanaşı ciddi oyunçu ola bilər. Üçüncü mühüm məqam ondan ibarətdir ki, Misir əsl neft və qaz xəzinəsidir. Burada daim yeni enerji yataqları tapılır və bu mənada Azərbaycan Misir üçün vacib mütəxəssis kimi çıxış edə bilər". Ekspert xatıarladır ki, bütün əməkdaşlıq üçün çox mühüm bir faktı qeyd etmək yerinə düşər - Azərbaycan üçün Misir ərəb dövlətləri, həm Şimali Afrika dövlətləri, həm də ümumilikdə bütün Afrika bazarına daxil olmaq üçün real pəncərədir: "Azərbaycanın ərəb dünyası ölkələri ilə əməkdaşlığa verdiyi önəmdən danışarkən müxtəlif sahələrdə, o cümlədən iqtisadiyyat, investisiya, kənd təsərrüfatı, rabitə və sair sahələrdə əməkdaşlığın perspektivlərini qeyd etmək vacibdir. Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi dövründə Ərəb Liqasına üzv olan bir sıra ölkələrlə əlaqələrinin daha da genişləndirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 2020-ci ilin oktyabr ayından etibarən Azərbaycan ilə nüfuzlu ərəb ölkələri, xüsusilə də böyük enerji ixracatçıları arasında münasibətlərdə müsbət dəyişikliklər baş verib. Bu bir neçə amilin nəticəsidir. Onlardan ən mühümü enerji sektorunda dövlətlərin maraqlarının üst-üstə düşməsi və bu ölkələrin karbohidrogen ehtiyatlarından yaşıl iqtisadiyyatların inkişafı üçün istifadə edilməsidir. Türkiyə ilə Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının əsas üzvləri, başda BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanının yaxınlaşması bölgəyə sərmayə axınına da töhfə verib. Beləliklə, Azərbaycanla ərəb ölkələri arasında siyasi-diplomatik yaxınlaşma ehtimalı yaranıb və uzunmüddətli perspektivdə onun genişlənməsi gözlənilməlidir". Hesab olunur ki, bu, bütün tərəflər üçün faydalıdır.
Qeyd edək ki, Yaxın Şərqin qlobal iqtisadiyyatda rolunun güclənməsi tendensiyası üç qitəni, yəni Asiya, Afrika, Avropanı birləşdirən regionun əlverişli coğrafi mövqeyi ilə də bağlıdır. Bu, Yaxın Şərq regionunun tranzit potensialını izah edir ki, belə vəziyyətdə Azərbaycan iqtisadiyyatının Şərqə də yönləndirilməsi ölkəyə əlavə dividendlər vəd edir. Yaxın Şərq Azərbaycan məhsullarının ixracı üçün istehlak və tədarük məntəqəsinə çevrilir.Bu, Cənubi və Cənub-Şərqi Asiya ölkələri istiqamətində də yeni bazarlara çıxış imkanı yaradır. Yaxın Şərq regionunun nəqliyyat-logistika potensialının reallaşdırılması üçün perspektivli sahələrdən biri Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizidir. Regionun nəqliyyat və logistika potensialını nəzərə alaraq, Yaxın Şərq ölkələrində müvafiq infrastrukturun, o cümlədən dəniz nəqliyyatının inkişafı həm qarşılıqlı, həm də tranzit ticarətinin, eləcə də Azərbaycan ilə region dövlətləri arasında işgüzar əməkdaşlığın artmasına kömək edəcək. Eyni zamanda, dəniz nəqliyyatının inkişafı Yaxın Şərq ölkələrində ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Regionun informasiya texnologiyaları sahəsində potensialı Azərbaycan və Yaxın Şərq şirkətlərinin qarşılıqlı investisiyalarının stimullaşdırılması baxımından perspektiv istiqamət kimi çıxış edir. Bundan başqa, ərəb ölkələrindən Azərbaycana böyük sərmayə axını da müşahidə olunur. Azərbaycanda bütün sahələrdə həyata keçirilən səmərəli islahatlar nəticəsində ölkədə güclü iqtisadi artım müşahidə olunur, əlverişli investisiya şəraiti yaradılıb, valyuta ehtiyatları qat-qat artıb. ununla bərabər, Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində böyük rol oynayan genişmiqyaslı transmilli enerji və nəqliyyat layihələrini uğurla həyata keçirir. Bütün bunlar ərəb dünyasının Azərbaycana marağını daha da artırır.
Nahid SALAYEV
