Kitabxanaların sayı 2 dəfə azalıb, kitabxanaçıların sayı artıb - necə olub?..
Aydın Xan Əbilov: “Kitabxanalar azalıbsa, işçilərin sayının artması məntiqli görünmür”
Son 23 ildə Azərbaycanda kitabxanaların sayı 27% azalıb. Belə ki, 2006-ci ilin əvvəlində Azərbaycanda 4 min 4 kütləvi kitabxana olduğu halda, 2023-cü ilin əvvəlində bu say 2 min 913 olub.
Burada qəribə görünən məqam odur ki, ölkədə kütləvi kitabxanaların sayı azalsa da, kitabxanalarda işləyən işçilərin sayı 4,1% və ya 320 nəfər artıb. Belə ki, 2006-ci ilin əvvəlində kitabxana işçilərinin sayı 7 min 832 nəfər olduğu halda, 2023-cü ilin əvvəlində 8 min 152 nəfər olub. Kitabxanaların sayı azalırsa, o zaman hansı əsasa görə işçi sayı artır? Üstəlik, nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanda qonşu ölkələrlə - məsələn, Gürcüstanla müqayisədə kitab oxuyanların sayı da çox-çox azdır.
“Şeir, dini kitablar çox oxunur, amma elmi kitablar az oxunur”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən Yeni Yazarlar və Sənətçilər İctimai Birliyinin sədri, www.kitabxana.net – Mir Cəlal Paşayev adına Milli Virtual Kitabxana portalının və www.yenimedia.net saytının təsisçisi/baş redaktoru, Prezident təqaüdçüsü, yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bunun səbəbini bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Nəinki Azərbaycanda, bir çox keçid dövrünü keçən bizə oxşar ölkələrdə klassik, yəni kağız kitabların saxlanıldığı kitabxanalar ixtisar olunub, təyinatı dəyişdirilib. Həmin kitabxanaların ticarət obyektlərinə, xidmət mərkəzlərinə çevrildiyini müşahidə edirik. Ancaq Azərbaycanda bu çox aktual olaraq problemli bir məsələyə çevrilib. Sanki kitabxanalara və kitaba qarşı bir səlib yürüşü var. Əslində bu, çoxdan baş verən hadisə idi. Yadıma gəlir, bundan əvvəlki nazirlərin hər ikisi çox sevincək mətbuata çıxıb məlumat verirdilər ki, kitabxanalar ixtisar olunub. Çünki biz onları saxlaya bilmirik. Kitabxanalar birləşdirilib, işçilərin maaşı artırılıb və s. Əfsuslar olsun ki, əvvəlki nazirlərin dövründə bizim kitabxanalarla bağlı çox böyük problemimiz oldu. Birincisi, kitabxanalarda tonlarla kiril əlifbasında və xarici dillərdə olan kitabları götürüb karton istehsal edən müəssisələrə payladılar. İkincisi, kitabxana binaları təmir edilmədiyinə görə, kitabxanaçıların məvacibi az olduğuna görə, peşakar işçilər başqa sahələrə getdilər. Üçüncüsü, şəhər mərkəzində olan kitabxanaları yeri gəldi-gəlmədi satışa çıxardılar, özəlləşdirdiər. Dördüncüsü, kitabxana yoxdursa, problem də yoxdur prinsipi ilə çıxış etdilər. Beşincisi, kitabxanaların hüquqi cəhətdən kimə aid olduğu hələ də dəqiqləşdirilməyib. Halbuki, kitabxana həm də təhsiin bir formasıdır. Ancaq biz kitabxanaların Mədəniyyət Nazirliyi tərkibində, məktəb kitabxanalarının Elm və Təhsil Nazirliyi tərkibində qaldığının şahidi oluruq. Bu da ikitirəlik yaradır. Bir çox kitabxanalarımız çoxdan məhv olub. Onun tərkibində olan mədəniyyət evləri çoxdan fəaliyyət göstərmir. Bu kitabxanaların fondu elə də zəngin deyil. Düzdür, Prezident İlham Əliyevin müxtəlif dövrlərdə verdiyi fərmanlara uyğun olaraq klassik Azərbaycan ədəbiyyatı, o cümlədən dünya ədəbiyyatı kütləvi şəkildə latın qrafikası ilə çap olunaraq kitabxanalara hədiyyə edildi. Ancaq təəssüflər olsun ki, mənasız bir qərarla kiril əlifbasında olan kitabların 99 faizi kitabxanalardan yığışdırıldı. Ən nəhayət, elektron formada kitablara çıxış əldə edən oxucu həftələrlə Axundov adına Kitabxanaya və ya rayon mərkəzlərindəki kitabxanalara gedib vaxt itirə bilməz. Üstəlik, elektronlaşdırılan kitabxanalara çıxış yoxdur. Gərək bunun üçün həmin kitabxanaya gedəsən. Bunu onunla əsaslandırırlar ki, müəllif qoymur. O baxımdan kitabxanalar azalıbsa, işçilərin sayının artması məntiqli görünmür. Digər tərəfdən deməzdim ki, Azərbaycanda oxucuların sayı azalıb. Əksinə, indi oxucu və yazıb-pozan daha çoxdur. Sosial şəbəkədə oturan insanlar həm oxuyurlar, həm də yazırlar. O başqa məsələ ki, Azərbaycanda oxunan kitabların səviyyəsi nədir. Şeir, dini kitablar çox oxunur, amma elmi kitablar az oxunur”.
Vidadi ORDAHALLI
