2023-cü ili mənfəətlə bitirmiş dövlət müəssisələri büdcəyə dividend verməyib - niyə?..
Firdovsi Şahbazov: “Bunun səbəbi əsasən onunla bağlıdır ki, bir sıra iri dövlət müəssisəsi zərərlə işləyir”
Hesablama Palatasının ötənilki dövlət büdcəsinə rəyində əksini tapan göstəricilər 2023-cü ildə də dövlət müəssisələrinin gözləntilərdən geri qaldığını təsdiqləyir.
Belə ki, Hesablama Palatasının dövlət büdcəsinə dair rəyinə əsasən, 2023-cü ildə səhmlərində dövlətin payının olduğu müəssisələrdən büdcəyə toplam 321 milyon manatın dividend şəklində daxil olması proqnozlaşdırılmışdı. Ancaq yekun göstəricilərdən aydın olur ki, ötən il dövlət müəssisələri büdcəyə dividend şəklində cəmi 151 milyon manat - proqnozla müqayisədə 170 milyon manat və ya 53 faiz daha az dividend ödəyib. Burada təəccüb doğuran məqam odur ki, büdcəyə dividend ödəməyən bir sıra qurumlar 2023-cü ili mənfəətlə başa vurub. Məsələn, ötən il dövlətə məxsus digər bankın – "Azər-Türk Bank"ın da büdcəyə divident ödəməsi nəzərdə tutulsa da, rəsmi rəqəmlərdən görünür ki, həmin bank 2023-cü ildə büdcəyə heç bir divident ödənişi həyata keçirməyib. Hərçənd, maliyyə hesabatından aydın olur ki, bu bank həmin il 14 milyon manatlıq xalis mənfəət əldə edib. O cümlədən, "Azər Gold" QSC isə 51.3 milyon manat mənfəətlə başa vurub və bu qurum həmin mənfəətdən 2023-cü ildə dividend ödənişi etməliyd, amma etməyib.
Maraqlıdır, bir sıra qurumlar ili mənfəətlə başa vurursa, o zaman niyə dividend ödəmirlər?
“Nəticədə həmin müəssisələr gəlir əldə etsələr də büdcəyə dividend ödəmirlər”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bunu bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Problem ondadır ki, bir sıra dövlət şirkətlərinin ölkə iqtisadiyyatında hegemon mövqeyi olsa da, onların büdcəyə faydası göründüyü kimi yüksək deyil. Bunun səbəbi əsasən onunla bağlıdır ki, bir sıra iri dövlət müəssisəsi zərərlə işləyir. Həmin zərəri bağlamaq üçün ya subsidiyalar ayrılır, ya da borc verilir. Sonra o barcların da üst-üstə yığılması bir ayrı problemdir. Elə bu səbəbdən də tez-tez eşidirik ki, iri müəssisələr üzündən, daha dəqiq desək, onların zərərini bağlamaq üçün borclanma səbəbindən daxili borclar artır. Bu zərərin əsas səbəbi isə həmin qurumların fəaliyyətlərinin səmərəsiz təşkili ilə yanaşı, şəffaflıq və hesabatlılıqla da bağlı problemdir. Bir çox dövlət qurumu hesabatlılıqla bağlı tələbləri tam yerinə yetirmir. Zərərlə işləyən iri müəssisələrdə problemlər üst-üstə yığılır. Nəticədə həmin müəssisələr gəlir əldə etsələr də büdcəyə divident ödəmirlər. Ona görə də Azərbaycanda iri dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi vacib faktorlardan biridir. Xüsusən də zərərlə işləyən müəssisələr özəlləşdirilməlidir. Bu qurumlarla bağlı şəffaflıq və hesabatlılıq problemləri aradan qalxmalıdır. Yalnız o halda həmin müəssisələr səmərəli fəaliyyət göstərəcək və büdcəyə dividend ödəyəcəklər”.
Vidadi ORDAHALLI
