Azərbaycanla Türkiyə Qars sazişindən Şuşa Bəyannaməsinə qədər və sonra...
Məlum həqiqətdir ki, bu gün Azərbaycanla Türkiyə arasında münasibətlər özünün ən yüksək zirvəsindədir. İki qardaş ölkənin əlaqələri dünya üçün nümunə rolu oynayır.
Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının bütün sahələr üzrə davamlı inkişaf etdirilməsinə nail olan dövlət başçısı İlham Əliyevlə prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın, dövlətlərarası səviyyədə olduğu kimi, şəxsi münasibətlərdə də əsl qardaşlıq nümayiş etdirmələri burada olduqca mühüm rol oynayır.
Şübhəsiz ki, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin ən yüksək zirvə nöqtəsi 2021-ci il iyunun 15-də iki ölkə arasında "Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Şuşa Bəyannaməsi"nin imzalanmasıdır. Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin "Bir millət, iki dövlət" və Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün "Azərbaycanın sevinci sevincimiz, kədəri kədərimizdir" prinsipləri əsasında iki dövlətin strateji münasibətlərinə yeni yanaşma sərgilədi. Qeyd olunmalıdır ki, Şuşa Bəyannaməsi bir çox sahələrdə əməkdaşlığımızı yeni səviyyəyə yüksəltdi. Sənəddəki "Türkiyə Respublikası və Azərbaycan Respublikası müstəqillik, suverenlik, ərazi bütövlüyü, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərin toxunulmazlığı, dövlətlərin daxili işlərinə qarışmamaq prinsiplərini rəhbər tutaraq müttəfiqlik münasibətlərinin qurulmasının siyasi və hüquqi mexanizmlərini müəyyən edirlər" prinsipi iki ölkənin əməkdaşlıq proseslərinin sərhədlərini göstərir. Ümumiyyətlə, Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycanla Türkiyənin münasibətlərini müttəfiqlik səviyyəsinə qaldırıb. Bu müttəfiqlik bir çox müddəalarda öz əksini tapıb. Hər iki ölkənin silahlı qüvvələrinin müasir tələblərə uyğun olaraq yenidən formalaşdırılması və modernləşdirilməsi, xarici təhdid, hücum və təcavüzə qarşı bir-birini müdafiə, birgə hərbi sənaye məhsullarının istehsalı görüləcək işlər sırasındadır. Həmçinin Təhlükəsizlik Şuralarının milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə birgə iclaslarının keçirilməsi, ticarət-iqtisadi əlaqələrinin genişləndirilməsi, Qarabağ quruculuğunda birgə fəaliyyət, informasiya müharibəsində birgə addımlar, diasporların birgə fəaliyyəti, parlamentlərarası əməkdaşlığın daha da gücləndirilməsini nümunə kimi göstərmək olar. Faktdır ki, bu bəyannamədə qeyd edilən bütün müddəalar Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin müxtəlif sahələrdə daha da irəliyə aparılmasını nəzərdə tutur. Sözügedən bəyannamədə təhlükəsizlik və hərbi-siyasi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, həmçinin təhdidlərə qarşı birgə mübarizə əsas məqamları təşkil edir. Ermənistan tərəfinə dəstək verən bəzi beynəlxalq qurumlar və dövlətlər də anladılar ki, Türkiyə 44 günlük Vətən müharibəsində olduğu kimi, savaşdan sonra da Azərbaycana güclü dəstək verəcək. Şuşa Bəyannaməsi məhz Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının qorunub saxlanılması, genişləndirilməsi və bu dəyərlərin gələcək nəsillərə ötürülməsi baxımdan tarixi əhəmiyyət kəsb edir.
Ekspertlər hesab edir ki, bəyannamənin tarixi prizmadan əhəmiyyəti odur ki, 1921-ci ildə imzalanmış Qars müqaviləsindən sonra yenidən Türkiyə ilə Azərbaycan arasında məzmunca eyni, mahiyyətcə isə daha geniş xarakter daşıyır. Bu tarixi hadisənin Azərbaycanda Milli Qurtuluş Günündə baş verməsi heç də təsadüfi deyil. Daha bir mühüm nüans budur ki, Şuşa Bəyannaməsi beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərin toxunulmazlığı, birgə müdafiəsi məsələsində də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu bəyannamənin imzalanması ilə Türkiyə və Azərbaycan qarşılıqlı maraq doğuran beynəlxalq məsələlər üzrə həmrəylik və dəstək nümayiş etdirərək eyni mövqedən çıxış etməklə, ikitərəfli əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə nail oldu. Şuşa Bəyannaməsi bölgədə inteqrasiya proseslərini stimullaşdırır, əhatəli sülhə yol açır. Çünki beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq, iki qardaş ölkənin dövlətlərarası münasibətləri suverenlik, bərabərhüquqluluq, daxili işlərinə qarışmamaq, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa istiqamətlənmiş şərtlər daxilində tənzimlənir. Ona görə də Şuşa Bəyannaməsinin hərbi-siyasi əməkdaşlığı üçüncü dövlətlərə qarşı yönəlmir. Əksinə, qeyd olunduğu kimi, regionda sülhə xidmət edir. O səbəbdən sənəd region ölkələrinin də maraq və mənafelərinə cavab verir.
Samirə SƏFƏROVA
