Yaxın qohum nikahlarının fəsadları dözülməz olur - qadağan olunsun, olunmasın...
Deyirlər, əmi qızı ilə əmi oğlunun kəbini göydə kəsilib. Elə yüz illərdir ki, bu deyimə inanıb ailələr qurulur, övladlar dünyaya gəlir. Azərbaycan mentaliteti evliliklə bağlı bəzi məsələləri qəbul etməsə də, nədənsə, qohum evliliyinə çatanda, “qohum ətimizi yesə də, sümüyümüzü tullamaz” ifadəsinin üzərində dayanır.
Nəticəsini, gələcəkdə doğulacaq uşağın qüsurlu olacağını bilə-bilə. Sonda isə məsuliyyəti öz üzərlərindən ataraq, “Allahın qisməti belə imiş”deyirlər. Araşdırmalar zamanı müəyyən olunub ki, yad insanların evliliyindən doğulan uşaqların qüsurlu olma risqi 2-4 faizdirsə, qohum evliliklərində bu göstərici 4-8 faizdir. Yəni bu risq 2 dəfə artır. Avropa ölkələrində əmioğlu-əmiqızı evliliyi tamamilə qadağandır. ABŞ-ın isə 50 ştatının 24-də əmi, dayı, xala, bibi uşaqlarıyla, yəni 1-ci dərəcəli qohumlarla ailə qurmaq qadağandır. Azərbaycana gəldikdə isə, qeydə alınan nikahların 50 faizindən çoxu qohum evlilikləridir ki, bu nikahlardan da doğulan uşaqların təxminən 50 faizi qüsurlu olur. Qohumlar arasında nikahlar daha çox Şəki, Masallı və Bakıda yayılıb. Qeyd edək ki, qohum nikahların qadağan olunması məsələsi zamanla müzakirə olunub. Ancaq hələ də problem aktual olaraq qalır. Belə ki, qohum evliliyindən irsi və genetik xəstəliklə doğulan uşaqların sayı artır. Qeyd edək ki, belə evliliklərin əksəriyyəti rayon və kəndlərdə baş tutur.
Görəsən, qohum evlilikləri ölkəmizdə qadağan oluna bilərmi?
Əhməd Qəşəmoğlu: “Belə evliliklərin qarşısını almaq üçün mübarizə aparılmalı, bəzi məhdudiyyətlər tətbiq edilməlidir”
Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, statistikaya görə, belə evliliklərdən doğulan uşaqların əksəriyyəti qüsurlu olur: “Bunun tibbi cəhətdən fəsadları barədə çox danışılır. Bəzən körpə sağlam doğulur, ancaq beş-altı yaşından sonra bəzi xəstəliklər özünü büruzə verməyə başlayır. Mənəvi cəhətdən, dini baxımdan da bu hal utancverici sayılır, müsəlmanlar da, xristianlar da yaxın qohumla evlənməyə yaxşı baxmırlar. Zatən bir-birini tanımayan insanların evliliklərində də müəyyən zamandan sonra problemlər, anlaşılmazlıqlar yaranır, ər-arvad bir-birindən uzaqlaşır. Əmiuşaqları, xalauşaqları və s. yaxın qohum evliliklərində isə hətta xırda problemlər belə, az qala qan davasına gətirib çıxara bilər. Belə evliliklərin qarşısını almaq üçün mübarizə aparılmalı, bəzi məhdudiyyətlər tətbiq edilməlidir. Yaxın qohum olanlara nikah bağlamaq qadağa olunmalı, erkən nikaha, qohum evliliyinə qarşı yerli icra hakimiyyətlərinin orqanları, qeyri-hökumət təşkilatları layihələr həyata keçirməli, yaxın qohum evliliyi edənlər məsuliyyətə cəlb olunmalıdır”.
Adil Qeybulla: “Əmi, dayı, xala oğlu və digər qohumlar arasında nikahlar qadağan edilməsə də maarifləndirmə aparmaq lazımdır”
Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, qan qohumları, yəni bacı, qardaş, ata və ana arasında olan yaxınlıq insens sayılır: “İnsens artıq dünyada qadağan edilib və heç yerdə tətbiq edilmir. Ancaq zamanında bu da olub. Yaxın qohumlar arasında nikahlar daha çox problemli olur. Çünki müxtəlif xəstəliklərin, o cümlədən genetik xəstəliklərin və talassemiyanın bu gün yayılması buna bağlıdır. Uzun müddət Azərbaycanda qohumlar arasında nikahlar dəb xarakteri alıb. Yavaş-yavaş insanlar artıq bunun fəsadlarını başa düşür. Çünki yeni doğulan uşaq daha sağlam genləri götürməlidir. Qohumlarda hansısa genetik xəstəlik varsa, uşağın sağlam gen götürməsi məhdudlaşır. Çox vaxt da talassemiya xəstələrinin doğulması səbəbi bundan ibarətdir. Hazırda bunların qarşısını almaq üçün nikahdan qabaq müxtəlif yoxlamalardan keçmək lazımdır. Bütün bunlarla yanaşı əmi, dayı, xala oğlu və digər qohumlar arasında nikahlar qadağan edilməsə də maarifləndirmə aparmaq lazımdır”
Günel CƏLİLOVA
