Azərbaycanda elmin yeni maliyyələşmə modeli özünü necə doğrulda bilər...
İlqar Orucov: “Elmin maliyyələşməsində yeni modelin tətbiqi olduqca vacibdir”
“Azərbaycanda elmin maliyyələşdirilməsində yeni modelin tətbiq edilməsi və bununla bağlı əmək haqqı üzrə fərqləndirmələrin tətbiq edilməsi təklif olunur”. Bu təkliflə Milli Məclisin plenar iclasında maliyyə naziri Samir Şərifov çıxış edib.
Nazir qeyd edib ki, Prezidentin müvafiq fərmanına uyğun olaraq bu sahədə də genişmiqyaslı islahatlar həyata keçiriləcək."Bu barədə də müvafiq qurumlar aidiyyəti məlumatları deputatların və ictimaiyyətin diqqətinə çatdıracaq"- deyə qeyd edib.
Azərbaycanda elmin yeni maliyyələşmə modeli özünü necə doğrulda bilər?
“Elmi-təqdiqat institutlarında formal və şişirdilmiş ştatlar var ki, elmə ayrılan vəsaitlərin böyük bir hissəsi bu əməkhaqlarına gedir, halbuki, bu belə olmamalıdır”
Azərbaycan Gənc Alim, Doktorant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə “Hesab edirəm ki, elmin maliyələşməsində əvvəlki yanaşma tamamilə yanlışdır. Dövlətin elmdən kifayət qədər gözləntiləri var. Elmin idarəolunması ilə bağlı artıq yeni yanaşma ortadadır. Elmin idarəolunması Elm və Təhsil Nazirliyinin birbaşa vəzifə səlahiyyətlərinə daxildir. Bu baxımdan, elmin yeni maliyyələşmə modeli ilə bağlı məsələnin meydana çıxacağı gözlənilən idi.
Biz dəfələrlə sizinlə məhz elmin maliyələşdirilməsi məsələsinə toxunmuşuq. Elmin əvvəlki qaydada maliyyələşməsi, maliyyə effektivliyinin təmin olunması və görüntü xarakterli yanaşmaların artıq aradan qaldırılması olduqca zəruridir. Fikrimcə, Elm və Təhsil Nazirliyi bu istiqamətdə yaxşı nümunələr ortaya qoyacaq. Əlbəttə, elmi-tədqiqat müəssisələri artıq xeyli müddətdir ki, Elm və Təhsil Nazirliyinin balansına verilib. Təbii ki, burada söhbət fundamental və tətbiqi elmlər elmi-tədqiqat institutlarından gedir. Onlar Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyinə verilib. Amma hələ ki, biz bu istiqamətdə ciddi addımlar atıldığını görməmişdik. Mənim bu barədə Elm və Təhsil Nazirliyinin rəhbərliyi ilə də söhbətim olub. Cənab nazirin də bu məsələlərə yanaşması xeyli proqressivdir. Eyni zamanda müasir yanaşmalar mövcuddur. Əlbəttə, bu istiqamətdə yenilikləri gözləyirəm. Hesab edirəm ki, elmin maliyələşməsinə dövlətin qayğısı artırılmalıdır, amma elmin maliyələşməsində effektivliyin təmin olunması da olduqca vacibdir. Hər zaman deyirik ki, elmi-tədqiqat müəssisələrində çox formallıq var. Söhbət alimlərə yanaşmadan gedirsə burada diferensial yanaşma mütləq şəkildə olmalıdır. Elmi işlərə istinadlar olduqca vacibdir, amma məsələ bundadır ki, o zəruri şərtdir, kafi şərt deyil. Təbii ki, kafi şərtin ortaya qoyulması, eyni zamanda zəruri tədbirlərin bir araya gəlməsi, fikrimcə, bu istiqamətdə ciddi dəyişikliklərə gətirib çıxarmalıdır”-deyə qeyd etdi.
Elmi potensialın yenilənməsinə kifayət qədər ehtiyac olduğunu deyən İ.Orucovun sözlərinə görə, biz mütləq şəkildə görüntü xarakterli işlərdən birdəfəlik azad olmalıyıq. Prioritet elmi istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsinin olduqca vacib olduğunu qeyd edən İ.Orucov bildirdi ki, bu zaman-zaman vurğulanır. “Bizim elmi-tədqiqat müəssisələrində hələ də xeyli köhnəlmiş mövzular üzrə işlər gedir. Təbii ki, köhnəlmiş və eyni zamanda artıq heç bir əhəmiyyət kəsb etməyən, digər tərəfdən, istehsalatla əlaqəsi olmayan, ölkəmiz üçün strateji əhəmiyyət kəsb etməyən istiqamətlərdəki tədqiqatlar görüntü xarakterli işlərdir. Biz son illərdə müdafiə olunan dissertasiya işlərinə baxıb görürük ki, böyük əksəriyyətin mövzusu köhnədir, ümumiyyətlə işin tətbiqi əhəmiyyəti göstərilir, amma bunlar formalı xarakter daşıyır. Bu işin gələcəkdə tətbiqi mahiyyəti olmayacaqsa, onların görülməsinə ehtiyac yoxdur. Hesab edirəm ki, elmi müəssisələr iqtisadiyyatla əlaqəsini təmin edəcək o mexanizm mütləq şəkildə formalaşdırılmalıdır. Bir müddət əvvəl Elm və Təhsil Nazirliyinin Təhsilin İnkişafı Fondu çox vacib bir forum keçirdi və o forumda elə bu məsələlər qoyuldu. Yəni bizneslə, iqtisadiyyatla elmi-tədqiqatların əlaqələndirilməsi, onlar arasında münasibətlərin qurulması, innovasiyaların tətbiqi və sairdən danışıldı. Biz Azərbaycanda o innovasiyaların tətbiqində nə qədər geri qalırıq, bunu hər birimiz bilirik. İnnovasiya sahəsində mexanizm əslində yoxdur. Digər tərəfdən, xüsusilə qeyd etmək istəyirəm, elmi-təqdiqat institutlarında formal və şişirdilmiş ştatlar var ki, elmə ayrılan vəsaitlərin böyük bir hissəsi bu əməkhaqlarına gedir, halbuki, bu belə olmamalıdır. Orada sağlam mühit olmalıdır, məhsuldar alimlə məhsuldar olmayan alim arasında fərq mütləq şəkildə hiss olunmalıdır. Əməkhaqına yanaşmada da belə olmalıdır. Bütövülkdə, bu istiqamətdə ciddi işlərə ehtiyac var. Hesab edirəm ki, elmin maliyələşməsində yeni modelin tətbiqi olduqca vacibdir”-deyə vurğulayan İ.Orucovun fikrincə, Elm və Təhsil Nazirliyinin, bütövlükdə nazir səviyyəsində məsələyə kifayət qədər yeni baxış mövcuddur. “Əminəm ki, parlamentdə büdcə müzakirələri gedərkən bu məsələlərə aydınlıq gətiriləcək. Əlbəttə, Elm və Təhsil Nazirliyindən bu istiqamətdə ciddi işlər gözləyirəm. Hesab edirəm ki, zəruri yenilik nəticəsində biz mövcud görüntü işlərdən xilas ola biləcəyik. Bunlar olmazsa, tutaq ki, biz elmə lap ümumidaxili məhsulun 5 faizini ayırsaq belə qısa müddət ərzində əhəmiyyətli keyfiyyət dəyişikliklərini görə bilməyəcəyik. Amma sözsüz ki, məqsədimiz bəlli olmalıdır, hədəflərimiz kifayət qədər aydın olmalıdır. Biz nə istəyirik, hara gedirik, nə üçün gedirik? Ölkənin ali siyasi rəhbərliyinin, Prezidentin elmdən nə qədər gözləntiləri var”.
İ.Orucov əlavə etdi ki, elm sahəsində mütləq şəkildə keyfiyyət dəyişikliyinə nail olunmalıdır, bu isə neqativlərin aradan qaldırılması və yeniliklərin tətbiqindən, mühitin sağlamlaşdırılmasından keçir. Bütün hallarda elmin maliyyələşdirilməsində yeni modelin tətbiqinin fayda verəcəyini deyən İ.Orucov hesab edir ki, bu da gözlənilən zəruri addımlardandır.
İradə SARIYEVA
