Sülhməramlılar Qarabağı səssiz tərk edir...
Rusiya Müdafiə Nazirliyinin yaydığı məlumata əsasən, Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda Rusiya sülhməramlılarının şəxsi heyətinin rotasiyası başa çatır. Bu fonda qurumun məlumatında həmçinin bildirilib ki, sülhməramlıların silah və hərbi texnikası "planlı təmir" üçün Rusiyaya göndərilir.
Bunlara paralel diqqət çəkən daha bir məqam odur ki, rus sülhməramlılarının Qarabağdakı bir neçə məntəqəsinin sökülməsi başa çatıb. Məlumata görə, 2023-cü il sentyabrın 19-dan etibarən Rusiya sülhməramlılarının Ağdərə, Xocavənd, Xocalı və Şuşa rayonlarında 8 müşahidə, 16 müvəqqəti müşahidə məntəqəsi bağlanıb. Eyni zamanda Rusiya Federasiyasının Müdafiə Nazirliyi hərbi idarənin bülletenində sülhməramlıların Qarabağda fəaliyyət göstərdiyi zonanın adını artıq "Azərbaycan Respublikasının Qarabağ iqtisadi rayonu" kimi qeyd edib. Əvvəllər isə Rusiya Müdafiə Nazirliyinin bülletenlərində hərəkət zonası "Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonası" adlanırdı. Beləliklə, bütün bunlar Rusiya sülhməramlıları ilə bağlı maraqlı proseslərin cərəyan etdiyini nümayiş etdirir. Ekspert Ədalət Verdiyev vurğulayır ki, Rusiya sülhməramlı heyətinin hərbi texnikası, böyük ehtimalla, Azərbaycan ərazilərini birdəfəlik tərk edirlər, təmir bəhanədir. Ekspert mətbuata bildirib ki, Rusiya bu texnikaların təmir-bərpa işlərini azı ildə 2 dəfə həyata keçirməli idi: "Bir hərbi hissənin, o cümlədən, Qarabağda sülhməramlı funksiyalarını yerinə yetirən 15-ci əlahiddə motoatıcı briqadasının tərkibində təmir və bərpa işlərini həyata keçirən bölüklər mövcuddur. Onlar hərbi hissənin balansında olan silah və texnikaları təmir edir. Rusiya sülhməramlı qüvvələri bu 3 il ərzində təmir-bərpa işlərini azı ildə iki dəfədən az olmayaraq həyata keçirməli idi. Lakin indiyə kimi biz bunu görmədik". Hərbi ekspert sülhməramlıların təmir adı ilə texnikanı Qarabağdan çıxarmasına da aydınlıq gətirib: "Böyük ehtimalla, Rusiya Müdafiə Nazirliyi Qarabağ ərazilərini müddətdən əvvəl tərk etmək barədə rəsmi məlumat verməyi hələlik özünə sığışdıra bilmir. İstənilən halda, rus kontingentinin fəaliyyət müddətinin sonu birgə bəyanatla təyin olunub. Sülhməramlılar tərəflər arasında atəşkəsin olmasına nəzarət etməli idilər. Separatçı rejim özü-özünü buraxıb, daha Qarabağda atəş səsləri eşidilmir. İndi sülhməramlıların görəcəyi bir iş qalmayıb, gedə bilərlər". Ekspert bildirib ki, Qarabağdan çıxarılan texnikanın hansı istiqamətdə fəaliyyət göstərəcəyinə Rusiya qərar verəcək: "Onların Rusiyada, yaxud Ukraynada istifadə olunacağı bizim məsələmiz deyil. Təbii ki, Rusiyanın Ukraynada texnikalara ehtiyacı böyükdür. Amma bu, Rusiyanın daxili işidir. Çıxarılan texnikaların Ermənistandakı Gümrü hərbi bazasına yerləşdirilməsi ilə bağlı isə əlimizdə hər hansı fakt yoxdur. Ermənistan tərəfi də bunun əleyhinədir. Yəni Qarabağdan çıxarılan texnikalar Rusiya ərazisinə gedir". Beləliklə, Rusiya Qarabağda mövcud olan hərbi texnikasını təmir adı altında çıxarır və çıxarılan texnikanın geri qaytarılmayacağı şübhə doğurmur. Düzdür, sülhməramlıların fəaliyyəti rəsmi olaraq başa çatmadığı üçün texnikanın çıxarılması da bu ad altında həyata keçirilir. Eyni zamanda Qarabağda müvəqqəti yerləşən Rusiya sülhməramlı kontingentinin say tərkibinin 1960 nəfərdən ibarət olması üçün artıq zərurət qalmayıb.
Xatırladaq ki, 2020-ci il 10 noyabr üçtərəfli bəyanatına əsasən, şəxsi heyəti 1960 nəfər olan sülhməramlı kontingent əraziyə yerləşdirilmişdi. İndi isə Qarabağda nə Ermənistan dövlətinin hərbi birləşmələri, nə də keçmiş separatçı rejimin qanunsuz silahlı dəstələri mövcuddur. 19-20 sentyabrda Azərbaycanın keçirdiyi lokal antiterror tədbirləri nəticəsində onlar tərksilah edilib və Azərbaycan ərazisindən çıxarılıblar. Ona görə də artıq tamamilə yeni vəziyyət yaranıb, Qarabağda sülhməramlıların qalmasına ehtiyac yoxdur. Elə ekspert Üzeyir Cəfərov da qeyd edir ki, hazırda sülhməramlıların ərazidə görəcəyi bir iş qalmadığına görə, onlar yol çəkilişi, işıqlandırma proseslərinə qoşulub: "Amma bülletenlerində qeyd edirlər ki, atəşkəs rejimi pozulmayıb. Orada atəşkəsi pozacaq kimsə olmadığına görə, bu məlumatın yayılması birmənalıdır. Ərazidə gizlənmiş silahlıların aşkarlanması ilə bağlı sülhməramlılar nə iş gördüklərini açıqlamır". Qarabağda ləğv edilmiş qondarma qurumun "keçmiş nümayəndəsi" Hayk Xanumyan rusların artıq Qarabağda hərəkətinə məhdudiyyətlər olduğunu bildirir. Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda niyə qaldığı sualına Xanumyan belə cavab verib: "Bilmirəm, bəlkə 4-5 erməni var, 2 min nəfər onları qoruyur. Düşünürəm ki, müddət bitəcək, tərk edəcəklər, gedəcəklər. Yaxud Azərbaycan buna qədər müvafiq şərait yaradacaq, tərk edib gedəcəklər". Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin keçmiş mətbuat katibi Anna Nağdalyan isə qeyd edir: "Teleqram" kanallarının məlumatına görə, videoda Rusiyanın sülhməramlı qoşunlarının Qarabağdan çıxarılması əks olunub. Bu, sülhməramlı missiyanın növbəti uğursuzluğudur". Ermənistanın "Past" nəşri isə yazır: "Rusiya Müdafiə Nazirliyinin son dövrə aid, hətta daha çox ötəngünkü mesajları ən azından qəribə məzmunu ilə bir anda diqqəti cəlb edir. Rusiya Müdafiə Nazirliyi məlumat yayıb: "Rusiya sülhməramlı kontingenti Qarabağ ərazisində tapşırıqları yerinə yetirməkdə davam edir. Bakı ilə qan tökülməsinin qarşısının alınması, təhlükəsizliyin təmin edilməsi və mülki əhalinin humanitar hüquqlarının qorunmasına yönəlmiş davamlı əməkdaşlıq davam etdirilir". Bağışlayın, mülki əhalinin humanitar hüquqlarının qorunması nədir və ya nədən ibarətdir? Rusiya sülhməramlıları ermənilərin qalmadığı, tamamilə boşalmış Qarabağda hansı "qan tökülməsi"nin qarşısını alırlar? Hətta buna qiymət vermək də çətindir. Yaxud da qeyd olunur ki, Rusiya sülhməramlı qoşunlarının məsuliyyət zonasında atəşkəs rejimi pozulmayıb. Hansı "atəşkəs rejimi", kim pozmalı idi?"
Nahid SALAYEV
